Шу йилнинг 6 август, чоршанба куни Москвада АҚШ президентининг махсус вакили Стив Уиткофф ва Россия президенти Владимир Путиннинг навбатдаги учрашуви бўлиб ўтди. Бунгача сиёсатчилар 11 февраль, 13 март, 11 ва 25 апрель кунлари Москва ва Санкт-Петербургда мулоқот қилган эди.

Бу сафарги уч соатлик музокаралар тафсилотлари номаълум бўлса-да, Россия етакчисининг ёрдамчиси Юрий Ушаков уларни фойдали ва конструктив деб атади.

Оқ уй эса Россия — АҚШ мулоқоти давом этишини эълон қилди. Шу билан бирга, АҚШ президенти Дональд Трамп Россиядан нефть сотиб олиш учун Ҳиндистонга бож жорий этилишини ва Россияга қарши иккиламчи санкцияларни эълон қилди.

Хўш, Уиткоффнинг ташрифи Россия ва АҚШда қандай баҳоланди? Бу Украинадаги можарони ҳал қилишда қандай аҳамиятга эга бўлади? Қуйида шулар хусусида.

АҚШ бу ташрифни қандай қабул қилди?

Оқ уй Стив Уиткоффнинг Москвага ташрифини яхши ва Россия расмийларининг мулоқотни давом эттиришга тайёрлигидан далолат деб ҳисоблади. Хусусан, Дональд Трамп шахсан махсус вакили Владимир Путин билан жуда самарали учрашув ўтказганини таъкидлади.

Оқ уй раҳбарининг сўзларига кўра, унинг маъмурияти яқин кунлар ва ҳафталарда Украинадаги можарога барҳам беришга ҳаракат қилади.

“Ҳамма бу уруш тугаши керак деган фикрга қўшилади”, — деди Трамп АҚШнинг европалик ҳамкорлари ҳам миссия натижаларидан хабардор бўлишини қўшимча қилиб.

Шу билан бирга, Оқ уй 8 август, жума куни, яъни Дональд Трампнинг ультиматум муддати тугаши биланоқ, Россияга қарши иккиламчи санкциялар жорий этишга ваъда берди.

Музокаралар тугаганидан деярли бир ярим соат ўтгач, Трамп мамлакатнинг Россиядан нефтни тўғридан-тўғри ва воситачилар орқали сотиб олиши учун Ҳиндистондан импорт қилинадиган товарларга 25 фоиз миқдорида қўшимча божлар жорий этиш тўғрисидаги фармонни имзолади.

Тарифлар ҳужжат имзолангандан кейин 21 кундан кейин кучга киради. Шу билан бирга, фармон қоидалари Россиянинг энергия ресурсларини сотиб олувчи ҳар қандай давлатга нисбатан шунга ўхшаш ва ундан ҳам қаттиқроқ чоралар қўлланилиши мумкинлигини назарда тутади.

“Агар АҚШ савдо вазири бирор мамлакат Россия Федерациясидан нефтни тўғридан-тўғри ёки билвосита импорт қилаётганини аниқласа, у менга бу мамлакатга қарши қандай чоралар кўриш ва қандай ҳажмда қилиш кераклиги ҳақида тавсиялар беради”, — дейди Дональд Трамп.

Таъкидланишича, бу АҚШ президентининг «Россия Федерацияси ҳукумати томонидан Қўшма Штатларга таҳдидларга қарши кураш тўғрисида»ги фармонида ҳам акс этган. Ҳужжатда Россия “АҚШ миллий хавфсизлиги ва ташқи сиёсатига фавқулодда ва ноодатий таҳдид” сифатида кўрсатилган.

Эътиборлиси, аввалроқ Трамп Россиядан нефть сотиб олувчиларга нисбатан тахминан 100 фоизлик божлар жорий этиш билан таҳдид қилганди, бироқ Уиткоффнинг ташрифи арафасида бу рақамдан воз кечган эди.

Трамп Путин ва Зеленский бир даврага чорламоқчи

АҚШнинг “The New York Times” нашрининг ёзишича, Дональд Трамп яқин орада Владимир Путин билан шахсий учрашув ўтказиш ниятида. Музокаралар келаси ҳафтада бўлиб ўтиши мумкин.

“Бу, эҳтимол, Стив Уиткоффнинг Москвага ташрифи кутилганидан ҳам самаралироқ бўлганидан”, — дейди АҚШ президенти Германия канцлери Фридрих Мерц билан суҳбатда.

Нашрнинг ёзишича, Трамп ва Путин учрашувидан сўнг Украина президенти Владимир Зеленский иштирокида уч томонлама музокаралар ҳам бўлиб ўтиши мумкин. Нашрнинг қўшимча қилишича, учрашувларда европалик фақат уч етакчи иштирок этади. Улар айнан кимлар бўлишига аниқлик киритилмаган.

Россиянинг муносабати қандай?

Путин ва Уиткофф учрашуви натижаларини биринчи бўлиб Россия тўғридан-тўғри инвестициялар жамғармаси раҳбари, музокаралар жараёнида фаол иштирок этаётган Россия президентининг махсус вакили Кирилл Дмитриев изоҳлади ва у конструктив мулоқот давом этишини маълум қилди.

Россия президенти ёрдамчиси Юрий Ушаковнинг сўзларига кўра, Путин ва Уиткофф биринчи навбатда Украинадаги можаро, шунингдек, Россия ва АҚШ ўртасидаги стратегик ҳамкорликнинг эҳтимолий ривожланиши истиқболларини муҳокама қилган.

Ушаков, шунингдек, Трампнинг махсус вакили Путиндан АҚШ президентига баъзи сигналларни етказганини қўшимча қилди. Шу билан бирга, Россия президенти ҳам, ўз навбатида, Трампдан баъзи сигналларни олган.

У ҳам ўтган суҳбатни жуда фойдали ва конструктив деб атади. Бироқ, Ушаковнинг сўзларига кўра, Уиткофф Трампга бўлиб ўтган суҳбат ҳақида гапирганда, Кремлга ташрифи ҳақида батафсилроқ фикр билдириши мумкин бўлади.

“Шундан сўнг, шубҳасиз, шарҳларимизни янада муҳимроқ нарса билан тўлдиришимиз мумкин бўлади”, — дея ўз муносабатини якунлади Ушаков.

Украина томонларда нима гап?

Стив Уиткофф Москвани тарк этганидан бир неча соат ўтгач, Трамп украиналик ҳамкасби Владимир Зеленский билан телефон орқали суҳбатлашди. Сўнгги марта етакчилар бир кун олдин мулоқот қилган эди.

Зеленскийнинг сўзларига кўра, суҳбат мавзуси Кремлдаги учрашув бўлган. Бироқ Украина раҳбари бошқа тафсилотларни келтирмаган, фақат узоқ муддатли ва ишончли тинчлик муҳимлигини таъкидлаган.

Қизиғи шундаки, АҚШ ва Украина президентлари ўртасидаги суҳбатда Европа етакчилари — Германия канцлери Фридрих Мерц, Буюк Британия бош вазири Кир Стармер ва НАТО бош котиби Марк Рютте ҳам иштирок этди. Дональд Трамп уларни Уиткоффнинг миссияси ҳақида хабардор қилган. Бундан ташқари, телефон суҳбатига Уиткоффнинг ўзи ҳам қўшилган.

Ушбу музокаралардан нималарни кутиш мумкин?

“Олий иқтисодиёт мактаби” Миллий тадқиқот университети Кенг қамровли Европа ва халқаро тадқиқотлар маркази директори ўринбосари Дмитрий Сусловнинг айтишича, Стив Уиткоффнинг Москвага ташрифи Россия ва АҚШнинг мулоқотни давом эттиришга тайёрлигини кўрсатади.

Унинг сўзларига кўра, Россия расмийлари Трампнинг Украинада ўт очишни тўхтатиш шартларига ва шунга мос равишда ультиматум муддати тугаганидан кейин АҚШ раҳбари Россияга қарши кўриши мумкин бўлган чораларга рози бўлмаса ҳам, алоқалар давом этади. Стив Уиткофф Владимир Путинга айнан мана шу чоралар ҳақида маълумот берган бўлиши мумкин эди.

“Ушбу учрашувда Уиткофф Россияга Қўшма Штатлар киритадиган чораларнинг моҳиятини айтиб берди. Ва Россия, афтидан, уларни кескин ёки ўта кескин деб ҳисобламади”, — дейди Дмитрий Суслов.

Унинг қўшимча қилишича, Трамп 8 август куни эълон қилиши мумкин бўлган Россияга қарши чоралар кейинги рус — америка алоқаларини истисно этмайди. Аксинча, сўнгги пайтларда муҳокама қилинадиган масалалар доираси янада кенгайди — томонлар Яқин Шарқ ва қурол-яроғ назорати муаммоларини муҳокама қилишга тайёр.

Бундан ташқари, Трамп АҚШнинг Россия ва унинг ҳамкорларини мажбурлаш имконияти чекланганлигини аллақачон англаб етган. Хусусан, буни Ҳиндистонга нисбатан нисбатан паст иккиламчи мажбуриятлар кўрсатди: “Ҳиндистон Россия билан ҳамкорликни чекламаслиги аниқ бўлгач, Трамп маъмурияти ўзига хос руҳда орқага қайтишга киришди”.

Сусловнинг айтишича, АҚШ етакчиси Украина можаросидан тобора узоқлашмоқда, бу унинг учун устувор вазифа эмас. Шунга қарамай, Қўшма Штатлар Украинага ёрдам беришда ва музокаралар жараёнини қўллаб-қувватлашда давом этади, бироқ бу туфайли Россияга нисбатан қаттиқ чоралар кўрмайди.

“Трамп маъмурияти моҳиятан уруш камида бир неча ой давом этишига рози, аммо бу вақт ичида Украина можароси ва бошқа масалалар бўйича нисбатан конструктив рус — америка мулоқоти сақланиб қолади”, — дея сўзини якунлади Суслов.