Shu yilning 6-avgust, chorshanba kuni Moskvada AQSH prezidentining maxsus vakili Stiv Uitkoff va Rossiya prezidenti Vladimir Putinning navbatdagi uchrashuvi boʻlib oʻtdi. Bungacha siyosatchilar 11-fevral, 13-mart, 11 va 25-aprel kunlari Moskva va Sankt-Peterburgda muloqot qilgan edi.

Bu safargi uch soatlik muzokaralar tafsilotlari nomaʼlum boʻlsa-da, Rossiya yetakchisining yordamchisi Yuriy Ushakov ularni foydali va konstruktiv deb atadi.

Oq uy esa Rossiya — AQSH muloqoti davom etishini eʼlon qildi. Shu bilan birga, AQSH prezidenti Donald Tramp Rossiyadan neft sotib olish uchun Hindistonga boj joriy etilishini va Rossiyaga qarshi ikkilamchi sanksiyalarni eʼlon qildi.

Xoʻsh, Uitkoffning tashrifi Rossiya va AQSHda qanday baholandi? Bu Ukrainadagi mojaroni hal qilishda qanday ahamiyatga ega boʻladi? Quyida shular xususida.

AQSH bu tashrifni qanday qabul qildi?

Oq uy Stiv Uitkoffning Moskvaga tashrifini yaxshi va Rossiya rasmiylarining muloqotni davom ettirishga tayyorligidan dalolat deb hisobladi. Xususan, Donald Tramp shaxsan maxsus vakili Vladimir Putin bilan juda samarali uchrashuv oʻtkazganini taʼkidladi.

Oq uy rahbarining soʻzlariga koʻra, uning maʼmuriyati yaqin kunlar va haftalarda Ukrainadagi mojaroga barham berishga harakat qiladi.

“Hamma bu urush tugashi kerak degan fikrga qoʻshiladi”, — dedi Tramp AQSHning yevropalik hamkorlari ham missiya natijalaridan xabardor boʻlishini qoʻshimcha qilib.

Shu bilan birga, Oq uy 8-avgust, juma kuni, yaʼni Donald Trampning ultimatum muddati tugashi bilanoq, Rossiyaga qarshi ikkilamchi sanksiyalar joriy etishga vaʼda berdi.

Muzokaralar tugaganidan deyarli bir yarim soat oʻtgach, Tramp mamlakatning Rossiyadan neftni toʻgʻridan-toʻgʻri va vositachilar orqali sotib olishi uchun Hindistondan import qilinadigan tovarlarga 25 foiz miqdorida qoʻshimcha bojlar joriy etish toʻgʻrisidagi farmonni imzoladi.

Tariflar hujjat imzolangandan keyin 21 kundan keyin kuchga kiradi. Shu bilan birga, farmon qoidalari Rossiyaning energiya resurslarini sotib oluvchi har qanday davlatga nisbatan shunga oʻxshash va undan ham qattiqroq choralar qoʻllanilishi mumkinligini nazarda tutadi.

“Agar AQSH savdo vaziri biror mamlakat Rossiya Federatsiyasidan neftni toʻgʻridan-toʻgʻri yoki bilvosita import qilayotganini aniqlasa, u menga bu mamlakatga qarshi qanday choralar koʻrish va qanday hajmda qilish kerakligi haqida tavsiyalar beradi”, — deydi Donald Tramp.

Taʼkidlanishicha, bu AQSH prezidentining “Rossiya Federatsiyasi hukumati tomonidan Qoʻshma Shtatlarga tahdidlarga qarshi kurash toʻgʻrisida”gi farmonida ham aks etgan. Hujjatda Rossiya “AQSH milliy xavfsizligi va tashqi siyosatiga favqulodda va noodatiy tahdid” sifatida koʻrsatilgan.

Eʼtiborlisi, avvalroq Tramp Rossiyadan neft sotib oluvchilarga nisbatan taxminan 100 foizlik bojlar joriy etish bilan tahdid qilgandi, biroq Uitkoffning tashrifi arafasida bu raqamdan voz kechgan edi.

Tramp Putin va Zelenskiy bir davraga chorlamoqchi

AQSHning “The New York Times” nashrining yozishicha, Donald Tramp yaqin orada Vladimir Putin bilan shaxsiy uchrashuv oʻtkazish niyatida. Muzokaralar kelasi haftada boʻlib oʻtishi mumkin.

“Bu, ehtimol, Stiv Uitkoffning Moskvaga tashrifi kutilganidan ham samaraliroq boʻlganidan”, — deydi AQSH prezidenti Germaniya kansleri Fridrix Mers bilan suhbatda.

Nashrning yozishicha, Tramp va Putin uchrashuvidan soʻng Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy ishtirokida uch tomonlama muzokaralar ham boʻlib oʻtishi mumkin. Nashrning qoʻshimcha qilishicha, uchrashuvlarda yevropalik faqat uch yetakchi ishtirok etadi. Ular aynan kimlar boʻlishiga aniqlik kiritilmagan.

Rossiyaning munosabati qanday?

Putin va Uitkoff uchrashuvi natijalarini birinchi boʻlib Rossiya toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalar jamgʻarmasi rahbari, muzokaralar jarayonida faol ishtirok etayotgan Rossiya prezidentining maxsus vakili Kirill Dmitriyev izohladi va u konstruktiv muloqot davom etishini maʼlum qildi.

Rossiya prezidenti yordamchisi Yuriy Ushakovning soʻzlariga koʻra, Putin va Uitkoff birinchi navbatda Ukrainadagi mojaro, shuningdek, Rossiya va AQSH oʻrtasidagi strategik hamkorlikning ehtimoliy rivojlanishi istiqbollarini muhokama qilgan.

Ushakov, shuningdek, Trampning maxsus vakili Putindan AQSH prezidentiga baʼzi signallarni yetkazganini qoʻshimcha qildi. Shu bilan birga, Rossiya prezidenti ham, oʻz navbatida, Trampdan baʼzi signallarni olgan.

U ham oʻtgan suhbatni juda foydali va konstruktiv deb atadi. Biroq, Ushakovning soʻzlariga koʻra, Uitkoff Trampga boʻlib oʻtgan suhbat haqida gapirganda, Kremlga tashrifi haqida batafsilroq fikr bildirishi mumkin boʻladi.

“Shundan soʻng, shubhasiz, sharhlarimizni yanada muhimroq narsa bilan toʻldirishimiz mumkin boʻladi”, — deya oʻz munosabatini yakunladi Ushakov.

Ukraina tomonlarda nima gap?

Stiv Uitkoff Moskvani tark etganidan bir necha soat oʻtgach, Tramp ukrainalik hamkasbi Vladimir Zelenskiy bilan telefon orqali suhbatlashdi. Soʻnggi marta yetakchilar bir kun oldin muloqot qilgan edi.

Zelenskiyning soʻzlariga koʻra, suhbat mavzusi Kremldagi uchrashuv boʻlgan. Biroq Ukraina rahbari boshqa tafsilotlarni keltirmagan, faqat uzoq muddatli va ishonchli tinchlik muhimligini taʼkidlagan.

Qizigʻi shundaki, AQSH va Ukraina prezidentlari oʻrtasidagi suhbatda Yevropa yetakchilari — Germaniya kansleri Fridrix Mers, Buyuk Britaniya bosh vaziri Kir Starmer va NATO bosh kotibi Mark Ryutte ham ishtirok etdi. Donald Tramp ularni Uitkoffning missiyasi haqida xabardor qilgan. Bundan tashqari, telefon suhbatiga Uitkoffning oʻzi ham qoʻshilgan.

Ushbu muzokaralardan nimalarni kutish mumkin?

“Oliy iqtisodiyot maktabi” Milliy tadqiqot universiteti Keng qamrovli Yevropa va xalqaro tadqiqotlar markazi direktori oʻrinbosari Dmitriy Suslovning aytishicha, Stiv Uitkoffning Moskvaga tashrifi Rossiya va AQSHning muloqotni davom ettirishga tayyorligini koʻrsatadi.

Uning soʻzlariga koʻra, Rossiya rasmiylari Trampning Ukrainada oʻt ochishni toʻxtatish shartlariga va shunga mos ravishda ultimatum muddati tugaganidan keyin AQSH rahbari Rossiyaga qarshi koʻrishi mumkin boʻlgan choralarga rozi boʻlmasa ham, aloqalar davom etadi. Stiv Uitkoff Vladimir Putinga aynan mana shu choralar haqida maʼlumot bergan boʻlishi mumkin edi.

“Ushbu uchrashuvda Uitkoff Rossiyaga Qoʻshma Shtatlar kiritadigan choralarning mohiyatini aytib berdi. Va Rossiya, aftidan, ularni keskin yoki oʻta keskin deb hisoblamadi”, — deydi Dmitriy Suslov.

Uning qoʻshimcha qilishicha, Tramp 8-avgust kuni eʼlon qilishi mumkin boʻlgan Rossiyaga qarshi choralar keyingi rus — amerika aloqalarini istisno etmaydi. Aksincha, soʻnggi paytlarda muhokama qilinadigan masalalar doirasi yanada kengaydi — tomonlar Yaqin Sharq va qurol-yarogʻ nazorati muammolarini muhokama qilishga tayyor.

Bundan tashqari, Tramp AQSHning Rossiya va uning hamkorlarini majburlash imkoniyati cheklanganligini allaqachon anglab yetgan. Xususan, buni Hindistonga nisbatan nisbatan past ikkilamchi majburiyatlar koʻrsatdi: “Hindiston Rossiya bilan hamkorlikni cheklamasligi aniq boʻlgach, Tramp maʼmuriyati oʻziga xos ruhda orqaga qaytishga kirishdi”.

Suslovning aytishicha, AQSH yetakchisi Ukraina mojarosidan tobora uzoqlashmoqda, bu uning uchun ustuvor vazifa emas. Shunga qaramay, Qoʻshma Shtatlar Ukrainaga yordam berishda va muzokaralar jarayonini qoʻllab-quvvatlashda davom etadi, biroq bu tufayli Rossiyaga nisbatan qattiq choralar koʻrmaydi.

“Tramp maʼmuriyati mohiyatan urush kamida bir necha oy davom etishiga rozi, ammo bu vaqt ichida Ukraina mojarosi va boshqa masalalar boʻyicha nisbatan konstruktiv rus — amerika muloqoti saqlanib qoladi”, — deya soʻzini yakunladi Suslov.