Ўзбекистон — ўзининг бой маданий-тарихий мероси, бетакрор табиат манзаралари, меҳмондўст халқи билан дунёга машҳур мамлакат. Юртимизнинг туризм соҳаси салоҳиятини эътироф этган ҳолда, халқаро ва маҳаллий сайёҳларни жалб этиш, ўзига хос сайёҳлик тажрибасини яратишга қаратилган туризм брендини ривожлантириш стратегияси Президентимиз томонидан ишлаб чиқилди.

Яқинда давлатимиз раҳбари раислигида туризм ва маданият масканлари имкониятини тўлиқ ишга солиш, “яшил макон” умуммиллий лойиҳасининг кузги мавсумини ташкил этиш масалалари юзасидан видеоселектор йиғилиши ўтказилди.

Статистикага назар ташлайдиган бўлсак, ўтган 8 ойда юртимизга хориждан 4 миллион 300 минг нафар турист ташриф буюрган бўлиб, улардан 1 миллиард 400 миллион доллар тушум бўлган. Қўшимча дам олиш кунлари ва чегирма берилгани натижасида эса ички сайёҳлар сони 15 миллион нафарни ташкил қилиб, ўтган йилдагига қараганда 2 баробарга ўсган.. Жорий йилда 15 мингта янги меҳмон ўринлари ташкил этилиб, уларнинг сони 137 мингтага етказилганлиги, ҳамда 540 та дам олиш ва кўнгилочар маскан барпо этилиб, 70 та туризм маршрути очилиши республикамизда туризм инфратузилмаси изчил ривожланиб бораётганини яққол далилидир.

Ўзбекистонда туризмни ривожлантириш стратегиясининг негизи бўлган туризм инфратузилмасини ривожлантиришни ўз ичига олади. Мамлакатимизда меҳмонхоналар, ресторанлар ва сайёҳлик объектларини модернизация қилиш ва янгиларини қуришга катта эътибор қаратилмоқда. Бу эса ўз навбатида сайёҳларга хизмат кўрсатиш сифатини ошириш имконини беради. Бундан ташқари, транспорт тизимининг, жумладан, авиация, темир йўл ва автомобиль инфратузилмасининг ривожланиши мамлакат бўйлаб ҳаракатланиш қулайлигини ошириш билан бир қаторда сайёҳлар учун қулайликни таъминламоқда. Ўзбекистон ҳукумати халқаро ва маҳаллий сайёҳларни жалб этиш учун хизмат кўрсатиш сифатини ошириш, хизмат қилувчи объектларни модернизация қилиш ва янгиларини қуришга катта аҳамият бермоқда.

Меҳмонхона инфратузилмаси туризм секторининг муҳим таркибий қисми ҳисобланади. Ўзбекистонда турли тоифадаги меҳмонхоналарни қуриш ва модернизация қилиш бўйича фаол ишлар олиб борилмоқда. Уларнинг аксарияти халқаро стандартларга жавоб беради ва сайёҳлар учун юқори даражада қулайлик яратади. Бунга пойтахт Тошкент ва бошқа йирик шаҳарлардаги йирик меҳмонхона мажмуалари, шунингдек, мамлакатимиз ҳудудларидаги кичик меҳмон уйлари ва мини-меҳмонхоналар киради.

Сайёҳларни жалб этишда транспорт инфратузилмасини ривожлантириш ҳам муҳим ўрин тутади. Ўзбекистонда авиация, темир йўл ва автомобиль йўллари тизимлари фаол модернизация қилинмоқда. Мамлакатимиз аэропортлари, жумладан, Тошкент, Самарқанд ва Бухородаги халқаро аэропортларда реконструкция ишлари амалга оширилгани йўловчилар оқимини кўпайтириш ва хизмат кўрсатиш сифатини ошириш имконини бермоқда. Темир йўл йўналишлари ҳам модернизация қилинмоқда, бу сайёҳларнинг мамлакатимиз бўйлаб ҳаракатланишини осонлаштиради ва мавзули туристик маршрутларни ривожлантириш учун имконият яратади. Бундан ташқари, йўлларни таъмирлаш ва қуриш, сайёҳлик объектлари ҳамда диққатга сазовор жойларга қулай киришни таъминлаш сингари доимий таъмирлаш ишларини тизимли амалга ошириш орқали йўл инфратузилмаси доимий равишда такомиллаштирилмоқда

Сайёҳларга қулайлик яратиш мақсадида табиий ва маданий ҳудудларда туризм инфратузилмасини ривожлантириш бўйича ҳам ишлар амалга оширилмоқда. Миллий боғлар, қўриқхоналар ва тарихий обидаларда сайёҳлар учун қулайлик ва хавфсизликни таъминлашга хизмат қиладиган боғлар ҳудудлари, сайёҳлик йўналишлари, ахборот марказлари ва бошқа объектларни ривожлантиришга қаратилган.

Бундан ташқари, туристларга хизмат кўрсатиш сифатини оширишда ахборот инфратузилмасини ривожлантириш муҳим аҳамият касб этмоқда. Интернетдан фойдаланиш имкониятларини кенгайтириш, туризмга оид ахборот порталлари ва мобил иловаларни яратиш, шунингдек, туризм соҳасида кадрлар тайёрлаш сайёҳларнинг туризм инфратузилмаси билан янада самарали ўзаро алоқаларини таъминлаш, диққатга сазовор жойлар, тадбирлар ва хизматлар ҳақида долзарб маълумотларни олишга хизмат қилмоқда.

Ўзбекистон ўзининг туризм брендини халқаро миқёсда фаол тарғиб қилмоқда. Сайёҳлик кўргазмаларини ўтказиш, халқаро форумлар ва маркетинг кампанияларида иштирок этиш потенциал сайёҳларнинг хабардорлигини ошириш ва эътиборини жалб қилишга ёрдам беради. Ўзбекистоннинг ноёб сайёҳлик йўналишлари, маданий тадбирлари ва табиий диққатга сазовор жойларини тарғиб этишда замонавий технологиялар ва ижтимоий тармоқлардан фойдаланишга алоҳида эътибор қаратилмоқда.

Ўзбекистоннинг туристик брендини тарғиб қилиш мамлакатимизда туризмни ривожлантиришнинг муҳим вазифасидир. Самарали тарғибот халқаро ва маҳаллий сайёҳларни янада кўпроқ жалб этишга, туристик диққатга сазовор жойлар ва Ўзбекистон маданий мероси хилма-хиллиги ҳақида хабардорликни оширишга ёрдам беради. Ўзбекистоннинг туризм брендини илгари суришда фойдаланиш мумкин бўлган бир нечта асосий жиҳатлар: маркетинг кампаниялари, мақсадли жойлашув, хизмат кўрсатиш сифати, туризм инфратузилмасини ривожлантириш, туроператорлар ва оммавий ахборот воситалари билан ҳамкорлик, саёҳат маршрутлари ҳамда маҳсулотларини ишлаб чиқиш ва виза режимини такомиллаштириш ҳисобланади.

Халқаро миқёсда маркетинг кампанияларини ўтказиш туризм брендини илгари суришда катта ёрдам беради. Оммавий ахборот воситалари, телевидение, интернет ва ижтимоий тармоқлардаги реклама кампаниялари, шунингдек, халқаро сайёҳлик кўргазмалари ва форумларида иштирок этиш потенциал сайёҳларнинг эътиборини тортиш ва қизиқишини оширишга хизмат қилади. Ўзбекистоннинг туристик йўналиш сифатидаги ўзига хос хусусиятлари ва афзалликларини аниқлаш ва ажратиб кўрсатиш Ўзбекистоннинг ўзига хос туристик қиёфасини яратишга ёрдам беради. Буларга мисол қилиб бой маданий мерос, тарихий шаҳарлар, гўзал табиат, гастрономик тажрибалар ёки машҳур фестивалларни кўрсатиш мумкин. Туристларга юқори даражадаги хизмат кўрсатиш ва меҳмондўстликни таъминлаш туризм брендини тарғиб қилишнинг муҳим жиҳати ҳисобланади. Меҳмондўстлик ва туризм индустриясида кадрлар тайёрлаш, қулай яшаш шароитларини яратиш, туристларга ахборот ва кўмак бериш мамлакатнинг ижобий имижини шакллантиришга хизмат қилади.

Меҳмонхона инфратузилмаси, транспорт тармоқлари ва бошқа туристик объектларни ривожлантиришга инвестициялар ҳам туризм брендини илгари суришда ёрдам беради. Замонавий ва шинам меҳмонхоналар, ривожланган транспорт тизими ва сайёҳлик жойларига кириш имконияти сайёҳларни жалб қилиш ва маълум муддат давомида вақтларини кўнгилли ўтказишлари учун қулай шарт-шароит яратади. Туроператорлар ва медиа-компаниялар билан ҳамкорлик алоқаларини йўлга қўйиш Ўзбекистоннинг туристик брендини илгари суришда ёрдам беради. Туроператорлар билан ҳамкорлик туристларга турли хил пакетли турлар ва дастурларни таклиф қилиш имконини беради, медиа компаниялар билан ҳамкорлик эса ОАВда кенгроқ ёритиб бориш ва Ўзбекистондаги сайёҳлик жойлари ва тадбирларига эътиборни қаратиш имконини беради. Саёҳат маршрутлари ва маҳсулотларини ишлаб чиқиш: қизиқарли ва ноёб саёҳат маршрутлари ва маҳсулотларини яратиш саёҳатчиларнинг эътиборини жалб қилиши мумкин. Масалан, маданий маршрутлар, мавзули саёҳатлар, экологик дастурлар ёки гастрономик тажрибаларни ишлаб чиқиш сайёҳларга турли хил вариантларни таклиф қилиш ва уларнинг саёҳатини янада жозибадор қилиш имконини беради. Маданият, санъат, спорт ёки бошқа соҳаларга оид йирик тадбирлар ва фестивалларни ташкил этиш ва қўллаб-қувватлаш диққатни жалб қилиши ва Ўзбекистонга кўпроқ сайёҳларни жалб қилиши мумкин. Бундай тадбирлар қўшимча саёҳат имкониятларини яратади ва сайёҳлар учун ноёб тажрибалар беради. Туристлар учун виза режимини соддалаштириш ва кенгайтириш туризмни ривожлантиришга сезиларли ҳисса қўшиши мумкин. Электрон визанинг жорий этилиши, бўлиш муддатининг узайтирилиши ва визасиз режимга эга давлатлар рўйхатининг кенгайтирилиши Ўзбекистонга саёҳатчилар учун қулайроқ бўлади.

Ўзбекистон туризм соҳасига хорижий сармояларни фаол жалб қилмоқда. Туризмни ривожлантириш стратегиясида инвесторлар учун солиқ имтиёзлари, рухсатнома ва лицензиялар олиш тартиб-таомилларини соддалаштириш, шунингдек, мулк ҳуқуқи кафолатлари ва ҳимояси каби қулай шарт-шароитлар яратиш назарда тутилган. Бу янги инфратузилма лойиҳаларини ривожлантириш, замонавий сайёҳлик мажмуаларини барпо этиш ва меҳмондўстлик соҳасига халқаро брендларни жалб этишга хизмат қилмоқда.

Ўзбекистоннинг туристик брендини илгари суриш давлат, туризм ташкилотлари, хусусий корхоналар ва барча манфаатдор томонларнинг биргаликдаги саъй-ҳаракатларини талаб қилувчи мураккаб жараёндир. Ўзбекистоннинг туристик йўналиш сифатида жозибадор ва таниқли имижини яратиш вақт талаб этади, бироқ тўғри ёндашув билан мамлакатда туризмни ривожлантиришда сезиларли натижаларга эришиш мумкин.

Ўзбекистонда туризмни ривожлантириш стратегиясида янги туристик йўналишларни ишлаб чиқиш ва оммалаштириш ҳам кўзда тутилган. Бу тарих, маданият, табиат ва саргузашт билан боғлиқ мавзули маршрутларни яратишни ўз ичига олади. Масалан, “Ипак йўли” маршрути сайёҳларга Самарқанд, Бухоро ва Хиванинг тарихий шаҳарлари билан танишиш имконини берса, “Ўзбекистон табиат мўъжизалари” йўналиши гўзал тоғли ҳудудлар, кўллар ва миллий боғлар бўйлаб саёҳат қилишни таклиф этади.

Ўзбекистонда сайёҳлик йўналишларини ривожлантириш сайёҳларни жалб қилиш ва туристик таклифни диверсификация қилишнинг муҳим стратегиясидир. Ўзбекистон турли туристик йўналишларга киритилиши мумкин бўлган бой тарихий ва маданий меросга эга. Ўзбекистонда сайёҳлик маршрутларини бренд даражасига ишлаб чиқишда эътиборга олиниши мумкин бўлган бир нечта асосий жиҳатлар: тарихий шаҳарлар, табиий диққатга сазовор жойлар, маданий тадбирлар ва фестиваллар, гастрономиc ва туризм, чўл ва тоғларда сайр қилиш, қишлоқ туризми мавжуддир.

Ўзбекистон Самарқанд, Бухоро ва Хива каби тарихий шаҳарлари билан машҳур. Бу шаҳарлар бой тарих, меъморчилик ва сайёҳлар учун жозибадор ёдгорликларга эга. Ушбу шаҳарлар ва уларнинг диққатга сазовор жойларини қамраб олувчи маршрутларнинг ишлаб чиқилиши сайёҳларга Ўзбекистоннинг бетакрор маданияти ва тарихи билан танишиш имконини беради. Ўзбекистон сайёҳлик маршрутларига киритилиши мумкин бўлган турли хил табиий диққатга сазовор жойларни ҳам таклиф этади. Масалан, Айдаркўл кўли, Тян-Шан тоғлари ва Қизилқум чўли сайёҳлик, альпинизм, жип сафари ва экотуризм каби ноёб сайёҳлик имкониятларини тақдим этади.

Ўзбекистон турли маданий тадбирлар ва фестивалларга бой. Мисол учун, Наврўз, ипак гилам фестивали, мусиқа ва рақс томошалари ноёб ва жонли ижро маданий тажрибаларни тақдим этиш учун сайёҳлик маршрутларига киритилиши мумкин. Ўзбек ошхонаси ўзининг хилма-хиллиги ва таъми билан машҳур. Гастрономик туризмни ривожлантириш маҳаллий бозорларга ташриф буюриш, пазандалик маҳорат дарслари ва миллий таомлардан татиб кўришни ўз ичига олиши мумкин. Бу сайёҳларга ўзбек маданияти билан унинг ошпазлик мероси билан танишиш имконини беради. Ўзбекистон тоғлар ва чўлларда сайр қилиш ва саёҳат қилиш учун ажойиб имкониятларни тақдим этади. Саргузаштларни севувчилар учун маршрутларни ишлаб чиқиш Тян-Шан тоғларида сайр қилиш, Қизилқум чўли бўйлаб туялар саёҳати ва бошқа фаол дам олиш тадбирларини ўз ичига олиши мумкин. Қишлоқ туризмининг ривожланиши сайёҳларга ўзбек қишлоқлари ҳаёти, анъаналари ва ҳунармандчилиги билан танишиш имкониятини беради. Қишлоқ хўжаликлари, фермер хўжаликлари ва устахоналарга ташриф буюриш сайёҳларга қишлоқ маданияти ҳақида кўпроқ маълумот олиш, ҳунармандчилик фаолияти билан шуғулланиш ва ноёб сувенирларни харид қилиш имконини беради.

Умуман олганда, Ўзбекистонда сайёҳлик маршрутларини ривожлантириш ҳукумат, туристик операторлар, маҳаллий ҳамжамият ва бошқа манфаатдор томонларнинг ҳамкорлигини тақозо этади. Бу сайёҳлик инфратузилмасини яхшилаш, туризм соҳасида кадрлар тайёрлаш, ўзбек туристик маҳсулотини халқаро миқёсда тарғиб қилиш, сайёҳларнинг саёҳат қилишлари ва қолишлари учун қулай шарт-шароитларни таъминлашни ўз ичига олиши мумкин.

Ўзбекистонда туризмни ривожлантириш стратегиясида маҳаллий даражада туризм соҳасини ривожлантиришга ҳам катта аҳамият берилган. Бу сайёҳлик соҳасида кичик ва ўрта бизнесни қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш, маҳаллий аҳолини меҳмондўстлик кўникмаларини кўрсатиб бериш, туристларга сифатли хизмат кўрсатиш, шунингдек, маҳаллий ва халқаро туризм ҳамжамиятлари ва ассоциацияларини ташкил этишга қаратилган. Бундай чора-тадбирлар маҳаллий аҳолини туризм фаолиятига кенг жалб этиш, янги иш ўринлари яратиш, ҳудудларнинг иқтисодий фаровонлигини оширишга хизмат қилмоқда.

Маҳаллий миқёсда туризмни ривожлантириш сайёҳларни жалб этиш ва қулай туризм муҳитини яратишда муҳим аҳамият касб этмоқда. Бунда маҳаллий ҳокимият органлари, сайёҳлик операторлари, тадбиркорлар, жамоалар ва нотижорат ташкилотлари ўртасида шериклик ва ҳамкорликни яратиш муҳимдир. Бу сайёҳлик инфратузилмасини ривожлантириш, маҳаллий диққатга сазовор жойларни тарғиб қилиш ва ноёб туризм маҳсулотини яратиш учун ресурслар, тажриба ва саъй-ҳаракатларни бирлаштириш имконини беради. Маҳаллий ҳамжамият ўзининг ноёб ресурслари, маданияти ва анъаналари асосида турли хил туризм маҳсулотларини ишлаб чиқиши мумкин. Масалан, маданий туризм, экотуризм, қишлоқ туризми, саргузашт туризми ва бошқалар бўлиши мумкин. Туристик маҳсулотнинг хилма-хиллиги турли тоифадаги туристларни жалб қилиш ёрдам беради.

Бундан ташқари маҳаллий даражада туризм соҳасида ишлайдиган кадрларни тайёрлаш ва ривожлантириш муҳим жиҳатдир. Сертификатланган ходимлар туристларга сифатли хизмат кўрсатиш, тўғри маълумот ва ёрдам кўрсатишга ўз ҳиссасини қўшади. Касбий кўникма ва билимларни ошириш учун турли ўқув дастурлари ва тренинглар ташкил этилишига қаратилиш муҳимдир.

Маҳаллий диққатга сазовор жойлар ва туристик маҳсулотларни тарғиб қилиш ва сотиш туристларни жалб қилишда муҳим роль ўйнайди. Маҳаллий ҳокимият органлари ва туризм операторлари маркетинг кампанияларини ўтказиши, ижтимоий тармоқлардан фойдаланиши, маҳаллий диққатга сазовор жойлар ва таклифларни таъкидлаш учун веб-сайтлар ва маълумот брошюраларини яратиши мумкин. Самарали реклама маҳаллий туристик маҳсулотнинг кўриниши ва жозибадорлигини оширишга ёрдам беради.

Маҳаллий даражада туризмни ривожлантиришда барқарор ёндашув ва атроф-муҳитни сақлашга эътибор бериш муҳимдир. Табиатни муҳофаза қилиш, энергияни тежаш, чиқиндиларни бошқариш ва туризмнинг атроф-муҳитга салбий таъсирини чеклаш чораларини кўриш керак. Барқарор туризм келажак авлодлар учун табиий ва маданий ресурсларни сақлашга ёрдам беради. Маҳаллий даражада туризм фаолияти натижаларини баҳолаш ва таҳлил қилиш амалга оширилган чора-тадбирлар самарадорлигини баҳолаш ва зарур тузатишлар киритишга ёрдам беради. Маълумотларни тўплаш, туристик фикр-мулоҳазалар ва туризм статистикасини таҳлил қилиш сайёҳларнинг эҳтиёжлари ва афзалликларини яхшироқ тушунишга ёрдам беради, шунингдек, такомиллаштириш ва ривожлантириш йўналишларини аниқлашга ёрдам беради. Шуни ёдда тутиш керакки, маҳаллий туризмни ривожлантириш ҳар бир аниқ жойнинг ўзига хос хусусиятлари ва ресурсларига асосланиши керак. Ёндашувлар ва стратегиялар маҳаллий шароит ва имкониятларга қараб фарқ қилиши мумкин.

Ўзбекистонда туризмни ривожлантириш стратегиясининг муҳим жиҳатларидан бири мамлакат табиати ва маданий меросини барқарор ривожлантириш ва асраб-авайлашдан иборат. Ўзбекистон ҳукумати қўриқхоналар, миллий боғлар ва тарихий обидаларни муҳофаза қилиш борасида фаол иш олиб бормоқда. Туризмнинг атроф-муҳитга салбий таъсирини камайтириш чоралари кўрилмоқда, экологик тоза технология ва амалиётлар жорий этилмоқда, сайёҳлар ва маҳаллий аҳоли учун маърифий дастурлар олиб борилмоқда.

Хулоса қилиб айтганда, инфратузилмани ривожлантириш Ўзбекистонда туризмни ривожлантиришнинг асосий устувор йўналишларидан биридир. Меҳмонхона инфратузилмасини қуриш ва модернизация қилиш, транспорт тармоғини ривожлантириш, табиий ва маданий ҳудудларда сайёҳлик объектларини яратиш, шунингдек, ахборот инфратузилмасини яхшилаш – буларнинг барчаси сайёҳларни янада кўпроқ жалб этиш ва уларнинг қулай дам олишини таъминлашга қаратилган. Ўзбекистон ҳукуматининг инфратузилмани ривожлантириш борасидаги саъй-ҳаракатлари мамлакатнинг сайёҳлик салоҳиятини юзага чиқариш, халқаро ва маҳаллий сайёҳлар учун жозибадор манзилга айланиш имконини бермоқда.

Ўзбекистонда сайёҳлик йўналишларини ривожлантириш иқтисодий ўсиш, маданий меросни асраб-авайлаш ва маданиятлараро алмашинувни ривожлантириш учун улкан салоҳиятга эга. Ўзбекистонда туризмни ривожлантириш стратегияси ўзига хос сайёҳлик тажрибасини яратиш, халқаро ва маҳаллий сайёҳларни жалб этиш, мамлакатнинг иқтисодий фаровонлигини оширишга қаратилган. Инфратузилмани ривожлантириш, сайёҳлик брендини илгари суриш, янги йўналишларни ривожлантириш, маҳаллий туризм секторини мустаҳкамлаш, хорижий сармоя ва барқарор туризмни рағбатлантириш – буларнинг барчаси Ўзбекистон туризм индустриясини мустаҳкамлаш ва мамлакатни жозибадор сайёҳлик масканига айлантиришга хизмат қилади.

Нозима ЗУФАРОВА,

Тошкент давлат иқтисодиёт университети Халқаро туризм факультети декани,

(PhD), доцент.