Oʻzbekiston — oʻzining boy madaniy-tarixiy merosi, betakror tabiat manzaralari, mehmondoʻst xalqi bilan dunyoga mashhur mamlakat. Yurtimizning turizm sohasi salohiyatini eʼtirof etgan holda, xalqaro va mahalliy sayyohlarni jalb etish, oʻziga xos sayyohlik tajribasini yaratishga qaratilgan turizm brendini rivojlantirish strategiyasi Prezidentimiz tomonidan ishlab chiqildi.

Yaqinda davlatimiz rahbari raisligida turizm va madaniyat maskanlari imkoniyatini toʻliq ishga solish, “yashil makon” umummilliy loyihasining kuzgi mavsumini tashkil etish masalalari yuzasidan videoselektor yigʻilishi oʻtkazildi.

Statistikaga nazar tashlaydigan boʻlsak, oʻtgan 8 oyda yurtimizga xorijdan 4 million 300 ming nafar turist tashrif buyurgan boʻlib, ulardan 1 milliard 400 million dollar tushum boʻlgan. Qoʻshimcha dam olish kunlari va chegirma berilgani natijasida esa ichki sayyohlar soni 15 million nafarni tashkil qilib, oʻtgan yildagiga qaraganda 2 barobarga oʻsgan.. Joriy yilda 15 mingta yangi mehmon oʻrinlari tashkil etilib, ularning soni 137 mingtaga yetkazilganligi, hamda 540 ta dam olish va koʻngilochar maskan barpo etilib, 70 ta turizm marshruti ochilishi respublikamizda turizm infratuzilmasi izchil rivojlanib borayotganini yaqqol dalilidir.

Oʻzbekistonda turizmni rivojlantirish strategiyasining negizi boʻlgan turizm infratuzilmasini rivojlantirishni oʻz ichiga oladi. Mamlakatimizda mehmonxonalar, restoranlar va sayyohlik obyektlarini modernizatsiya qilish va yangilarini qurishga katta eʼtibor qaratilmoqda. Bu esa oʻz navbatida sayyohlarga xizmat koʻrsatish sifatini oshirish imkonini beradi. Bundan tashqari, transport tizimining, jumladan, aviatsiya, temir yoʻl va avtomobil infratuzilmasining rivojlanishi mamlakat boʻylab harakatlanish qulayligini oshirish bilan bir qatorda sayyohlar uchun qulaylikni taʼminlamoqda. Oʻzbekiston hukumati xalqaro va mahalliy sayyohlarni jalb etish uchun xizmat koʻrsatish sifatini oshirish, xizmat qiluvchi obyektlarni modernizatsiya qilish va yangilarini qurishga katta ahamiyat bermoqda.

Mehmonxona infratuzilmasi turizm sektorining muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Oʻzbekistonda turli toifadagi mehmonxonalarni qurish va modernizatsiya qilish boʻyicha faol ishlar olib borilmoqda. Ularning aksariyati xalqaro standartlarga javob beradi va sayyohlar uchun yuqori darajada qulaylik yaratadi. Bunga poytaxt Toshkent va boshqa yirik shaharlardagi yirik mehmonxona majmualari, shuningdek, mamlakatimiz hududlaridagi kichik mehmon uylari va mini-mehmonxonalar kiradi.

Sayyohlarni jalb etishda transport infratuzilmasini rivojlantirish ham muhim oʻrin tutadi. Oʻzbekistonda aviatsiya, temir yoʻl va avtomobil yoʻllari tizimlari faol modernizatsiya qilinmoqda. Mamlakatimiz aeroportlari, jumladan, Toshkent, Samarqand va Buxorodagi xalqaro aeroportlarda rekonstruksiya ishlari amalga oshirilgani yoʻlovchilar oqimini koʻpaytirish va xizmat koʻrsatish sifatini oshirish imkonini bermoqda. Temir yoʻl yoʻnalishlari ham modernizatsiya qilinmoqda, bu sayyohlarning mamlakatimiz boʻylab harakatlanishini osonlashtiradi va mavzuli turistik marshrutlarni rivojlantirish uchun imkoniyat yaratadi. Bundan tashqari, yoʻllarni taʼmirlash va qurish, sayyohlik obyektlari hamda diqqatga sazovor joylarga qulay kirishni taʼminlash singari doimiy taʼmirlash ishlarini tizimli amalga oshirish orqali yoʻl infratuzilmasi doimiy ravishda takomillashtirilmoqda

Sayyohlarga qulaylik yaratish maqsadida tabiiy va madaniy hududlarda turizm infratuzilmasini rivojlantirish boʻyicha ham ishlar amalga oshirilmoqda. Milliy bogʻlar, qoʻriqxonalar va tarixiy obidalarda sayyohlar uchun qulaylik va xavfsizlikni taʼminlashga xizmat qiladigan bogʻlar hududlari, sayyohlik yoʻnalishlari, axborot markazlari va boshqa obyektlarni rivojlantirishga qaratilgan.

Bundan tashqari, turistlarga xizmat koʻrsatish sifatini oshirishda axborot infratuzilmasini rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etmoqda. Internetdan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirish, turizmga oid axborot portallari va mobil ilovalarni yaratish, shuningdek, turizm sohasida kadrlar tayyorlash sayyohlarning turizm infratuzilmasi bilan yanada samarali oʻzaro aloqalarini taʼminlash, diqqatga sazovor joylar, tadbirlar va xizmatlar haqida dolzarb maʼlumotlarni olishga xizmat qilmoqda.

Oʻzbekiston oʻzining turizm brendini xalqaro miqyosda faol targʻib qilmoqda. Sayyohlik koʻrgazmalarini oʻtkazish, xalqaro forumlar va marketing kampaniyalarida ishtirok etish potensial sayyohlarning xabardorligini oshirish va eʼtiborini jalb qilishga yordam beradi. Oʻzbekistonning noyob sayyohlik yoʻnalishlari, madaniy tadbirlari va tabiiy diqqatga sazovor joylarini targʻib etishda zamonaviy texnologiyalar va ijtimoiy tarmoqlardan foydalanishga alohida eʼtibor qaratilmoqda.

Oʻzbekistonning turistik brendini targʻib qilish mamlakatimizda turizmni rivojlantirishning muhim vazifasidir. Samarali targʻibot xalqaro va mahalliy sayyohlarni yanada koʻproq jalb etishga, turistik diqqatga sazovor joylar va Oʻzbekiston madaniy merosi xilma-xilligi haqida xabardorlikni oshirishga yordam beradi. Oʻzbekistonning turizm brendini ilgari surishda foydalanish mumkin boʻlgan bir nechta asosiy jihatlar: marketing kampaniyalari, maqsadli joylashuv, xizmat koʻrsatish sifati, turizm infratuzilmasini rivojlantirish, turoperatorlar va ommaviy axborot vositalari bilan hamkorlik, sayohat marshrutlari hamda mahsulotlarini ishlab chiqish va viza rejimini takomillashtirish hisoblanadi.

Xalqaro miqyosda marketing kampaniyalarini oʻtkazish turizm brendini ilgari surishda katta yordam beradi. Ommaviy axborot vositalari, televideniye, internet va ijtimoiy tarmoqlardagi reklama kampaniyalari, shuningdek, xalqaro sayyohlik koʻrgazmalari va forumlarida ishtirok etish potensial sayyohlarning eʼtiborini tortish va qiziqishini oshirishga xizmat qiladi. Oʻzbekistonning turistik yoʻnalish sifatidagi oʻziga xos xususiyatlari va afzalliklarini aniqlash va ajratib koʻrsatish Oʻzbekistonning oʻziga xos turistik qiyofasini yaratishga yordam beradi. Bularga misol qilib boy madaniy meros, tarixiy shaharlar, goʻzal tabiat, gastronomik tajribalar yoki mashhur festivallarni koʻrsatish mumkin. Turistlarga yuqori darajadagi xizmat koʻrsatish va mehmondoʻstlikni taʼminlash turizm brendini targʻib qilishning muhim jihati hisoblanadi. Mehmondoʻstlik va turizm industriyasida kadrlar tayyorlash, qulay yashash sharoitlarini yaratish, turistlarga axborot va koʻmak berish mamlakatning ijobiy imijini shakllantirishga xizmat qiladi.

Mehmonxona infratuzilmasi, transport tarmoqlari va boshqa turistik obyektlarni rivojlantirishga investitsiyalar ham turizm brendini ilgari surishda yordam beradi. Zamonaviy va shinam mehmonxonalar, rivojlangan transport tizimi va sayyohlik joylariga kirish imkoniyati sayyohlarni jalb qilish va maʼlum muddat davomida vaqtlarini koʻngilli oʻtkazishlari uchun qulay shart-sharoit yaratadi. Turoperatorlar va media-kompaniyalar bilan hamkorlik aloqalarini yoʻlga qoʻyish Oʻzbekistonning turistik brendini ilgari surishda yordam beradi. Turoperatorlar bilan hamkorlik turistlarga turli xil paketli turlar va dasturlarni taklif qilish imkonini beradi, media kompaniyalar bilan hamkorlik esa OAVda kengroq yoritib borish va Oʻzbekistondagi sayyohlik joylari va tadbirlariga eʼtiborni qaratish imkonini beradi. Sayohat marshrutlari va mahsulotlarini ishlab chiqish: qiziqarli va noyob sayohat marshrutlari va mahsulotlarini yaratish sayohatchilarning eʼtiborini jalb qilishi mumkin. Masalan, madaniy marshrutlar, mavzuli sayohatlar, ekologik dasturlar yoki gastronomik tajribalarni ishlab chiqish sayyohlarga turli xil variantlarni taklif qilish va ularning sayohatini yanada jozibador qilish imkonini beradi. Madaniyat, sanʼat, sport yoki boshqa sohalarga oid yirik tadbirlar va festivallarni tashkil etish va qoʻllab-quvvatlash diqqatni jalb qilishi va Oʻzbekistonga koʻproq sayyohlarni jalb qilishi mumkin. Bunday tadbirlar qoʻshimcha sayohat imkoniyatlarini yaratadi va sayyohlar uchun noyob tajribalar beradi. Turistlar uchun viza rejimini soddalashtirish va kengaytirish turizmni rivojlantirishga sezilarli hissa qoʻshishi mumkin. Elektron vizaning joriy etilishi, boʻlish muddatining uzaytirilishi va vizasiz rejimga ega davlatlar roʻyxatining kengaytirilishi Oʻzbekistonga sayohatchilar uchun qulayroq boʻladi.

Oʻzbekiston turizm sohasiga xorijiy sarmoyalarni faol jalb qilmoqda. Turizmni rivojlantirish strategiyasida investorlar uchun soliq imtiyozlari, ruxsatnoma va litsenziyalar olish tartib-taomillarini soddalashtirish, shuningdek, mulk huquqi kafolatlari va himoyasi kabi qulay shart-sharoitlar yaratish nazarda tutilgan. Bu yangi infratuzilma loyihalarini rivojlantirish, zamonaviy sayyohlik majmualarini barpo etish va mehmondoʻstlik sohasiga xalqaro brendlarni jalb etishga xizmat qilmoqda.

Oʻzbekistonning turistik brendini ilgari surish davlat, turizm tashkilotlari, xususiy korxonalar va barcha manfaatdor tomonlarning birgalikdagi saʼy-harakatlarini talab qiluvchi murakkab jarayondir. Oʻzbekistonning turistik yoʻnalish sifatida jozibador va taniqli imijini yaratish vaqt talab etadi, biroq toʻgʻri yondashuv bilan mamlakatda turizmni rivojlantirishda sezilarli natijalarga erishish mumkin.

Oʻzbekistonda turizmni rivojlantirish strategiyasida yangi turistik yoʻnalishlarni ishlab chiqish va ommalashtirish ham koʻzda tutilgan. Bu tarix, madaniyat, tabiat va sarguzasht bilan bogʻliq mavzuli marshrutlarni yaratishni oʻz ichiga oladi. Masalan, “Ipak yoʻli” marshruti sayyohlarga Samarqand, Buxoro va Xivaning tarixiy shaharlari bilan tanishish imkonini bersa, “Oʻzbekiston tabiat moʻjizalari” yoʻnalishi goʻzal togʻli hududlar, koʻllar va milliy bogʻlar boʻylab sayohat qilishni taklif etadi.

Oʻzbekistonda sayyohlik yoʻnalishlarini rivojlantirish sayyohlarni jalb qilish va turistik taklifni diversifikatsiya qilishning muhim strategiyasidir. Oʻzbekiston turli turistik yoʻnalishlarga kiritilishi mumkin boʻlgan boy tarixiy va madaniy merosga ega. Oʻzbekistonda sayyohlik marshrutlarini brend darajasiga ishlab chiqishda eʼtiborga olinishi mumkin boʻlgan bir nechta asosiy jihatlar: tarixiy shaharlar, tabiiy diqqatga sazovor joylar, madaniy tadbirlar va festivallar, gastronomic va turizm, choʻl va togʻlarda sayr qilish, qishloq turizmi mavjuddir.

Oʻzbekiston Samarqand, Buxoro va Xiva kabi tarixiy shaharlari bilan mashhur. Bu shaharlar boy tarix, meʼmorchilik va sayyohlar uchun jozibador yodgorliklarga ega. Ushbu shaharlar va ularning diqqatga sazovor joylarini qamrab oluvchi marshrutlarning ishlab chiqilishi sayyohlarga Oʻzbekistonning betakror madaniyati va tarixi bilan tanishish imkonini beradi. Oʻzbekiston sayyohlik marshrutlariga kiritilishi mumkin boʻlgan turli xil tabiiy diqqatga sazovor joylarni ham taklif etadi. Masalan, Aydarkoʻl koʻli, Tyan-Shan togʻlari va Qizilqum choʻli sayyohlik, alpinizm, jip safari va ekoturizm kabi noyob sayyohlik imkoniyatlarini taqdim etadi.

Oʻzbekiston turli madaniy tadbirlar va festivallarga boy. Misol uchun, Navroʻz, ipak gilam festivali, musiqa va raqs tomoshalari noyob va jonli ijro madaniy tajribalarni taqdim etish uchun sayyohlik marshrutlariga kiritilishi mumkin. Oʻzbek oshxonasi oʻzining xilma-xilligi va taʼmi bilan mashhur. Gastronomik turizmni rivojlantirish mahalliy bozorlarga tashrif buyurish, pazandalik mahorat darslari va milliy taomlardan tatib koʻrishni oʻz ichiga olishi mumkin. Bu sayyohlarga oʻzbek madaniyati bilan uning oshpazlik merosi bilan tanishish imkonini beradi. Oʻzbekiston togʻlar va choʻllarda sayr qilish va sayohat qilish uchun ajoyib imkoniyatlarni taqdim etadi. Sarguzashtlarni sevuvchilar uchun marshrutlarni ishlab chiqish Tyan-Shan togʻlarida sayr qilish, Qizilqum choʻli boʻylab tuyalar sayohati va boshqa faol dam olish tadbirlarini oʻz ichiga olishi mumkin. Qishloq turizmining rivojlanishi sayyohlarga oʻzbek qishloqlari hayoti, anʼanalari va hunarmandchiligi bilan tanishish imkoniyatini beradi. Qishloq xoʻjaliklari, fermer xoʻjaliklari va ustaxonalarga tashrif buyurish sayyohlarga qishloq madaniyati haqida koʻproq maʼlumot olish, hunarmandchilik faoliyati bilan shugʻullanish va noyob suvenirlarni xarid qilish imkonini beradi.

Umuman olganda, Oʻzbekistonda sayyohlik marshrutlarini rivojlantirish hukumat, turistik operatorlar, mahalliy hamjamiyat va boshqa manfaatdor tomonlarning hamkorligini taqozo etadi. Bu sayyohlik infratuzilmasini yaxshilash, turizm sohasida kadrlar tayyorlash, oʻzbek turistik mahsulotini xalqaro miqyosda targʻib qilish, sayyohlarning sayohat qilishlari va qolishlari uchun qulay shart-sharoitlarni taʼminlashni oʻz ichiga olishi mumkin.

Oʻzbekistonda turizmni rivojlantirish strategiyasida mahalliy darajada turizm sohasini rivojlantirishga ham katta ahamiyat berilgan. Bu sayyohlik sohasida kichik va oʻrta biznesni qoʻllab-quvvatlash va rivojlantirish, mahalliy aholini mehmondoʻstlik koʻnikmalarini koʻrsatib berish, turistlarga sifatli xizmat koʻrsatish, shuningdek, mahalliy va xalqaro turizm hamjamiyatlari va assotsiatsiyalarini tashkil etishga qaratilgan. Bunday chora-tadbirlar mahalliy aholini turizm faoliyatiga keng jalb etish, yangi ish oʻrinlari yaratish, hududlarning iqtisodiy farovonligini oshirishga xizmat qilmoqda.

Mahalliy miqyosda turizmni rivojlantirish sayyohlarni jalb etish va qulay turizm muhitini yaratishda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Bunda mahalliy hokimiyat organlari, sayyohlik operatorlari, tadbirkorlar, jamoalar va notijorat tashkilotlari oʻrtasida sheriklik va hamkorlikni yaratish muhimdir. Bu sayyohlik infratuzilmasini rivojlantirish, mahalliy diqqatga sazovor joylarni targʻib qilish va noyob turizm mahsulotini yaratish uchun resurslar, tajriba va saʼy-harakatlarni birlashtirish imkonini beradi. Mahalliy hamjamiyat oʻzining noyob resurslari, madaniyati va anʼanalari asosida turli xil turizm mahsulotlarini ishlab chiqishi mumkin. Masalan, madaniy turizm, ekoturizm, qishloq turizmi, sarguzasht turizmi va boshqalar boʻlishi mumkin. Turistik mahsulotning xilma-xilligi turli toifadagi turistlarni jalb qilish yordam beradi.

Bundan tashqari mahalliy darajada turizm sohasida ishlaydigan kadrlarni tayyorlash va rivojlantirish muhim jihatdir. Sertifikatlangan xodimlar turistlarga sifatli xizmat koʻrsatish, toʻgʻri maʼlumot va yordam koʻrsatishga oʻz hissasini qoʻshadi. Kasbiy koʻnikma va bilimlarni oshirish uchun turli oʻquv dasturlari va treninglar tashkil etilishiga qaratilish muhimdir.

Mahalliy diqqatga sazovor joylar va turistik mahsulotlarni targʻib qilish va sotish turistlarni jalb qilishda muhim rol oʻynaydi. Mahalliy hokimiyat organlari va turizm operatorlari marketing kampaniyalarini oʻtkazishi, ijtimoiy tarmoqlardan foydalanishi, mahalliy diqqatga sazovor joylar va takliflarni taʼkidlash uchun veb-saytlar va maʼlumot broshyuralarini yaratishi mumkin. Samarali reklama mahalliy turistik mahsulotning koʻrinishi va jozibadorligini oshirishga yordam beradi.

Mahalliy darajada turizmni rivojlantirishda barqaror yondashuv va atrof-muhitni saqlashga eʼtibor berish muhimdir. Tabiatni muhofaza qilish, energiyani tejash, chiqindilarni boshqarish va turizmning atrof-muhitga salbiy taʼsirini cheklash choralarini koʻrish kerak. Barqaror turizm kelajak avlodlar uchun tabiiy va madaniy resurslarni saqlashga yordam beradi. Mahalliy darajada turizm faoliyati natijalarini baholash va tahlil qilish amalga oshirilgan chora-tadbirlar samaradorligini baholash va zarur tuzatishlar kiritishga yordam beradi. Maʼlumotlarni toʻplash, turistik fikr-mulohazalar va turizm statistikasini tahlil qilish sayyohlarning ehtiyojlari va afzalliklarini yaxshiroq tushunishga yordam beradi, shuningdek, takomillashtirish va rivojlantirish yoʻnalishlarini aniqlashga yordam beradi. Shuni yodda tutish kerakki, mahalliy turizmni rivojlantirish har bir aniq joyning oʻziga xos xususiyatlari va resurslariga asoslanishi kerak. Yondashuvlar va strategiyalar mahalliy sharoit va imkoniyatlarga qarab farq qilishi mumkin.

Oʻzbekistonda turizmni rivojlantirish strategiyasining muhim jihatlaridan biri mamlakat tabiati va madaniy merosini barqaror rivojlantirish va asrab-avaylashdan iborat. Oʻzbekiston hukumati qoʻriqxonalar, milliy bogʻlar va tarixiy obidalarni muhofaza qilish borasida faol ish olib bormoqda. Turizmning atrof-muhitga salbiy taʼsirini kamaytirish choralari koʻrilmoqda, ekologik toza texnologiya va amaliyotlar joriy etilmoqda, sayyohlar va mahalliy aholi uchun maʼrifiy dasturlar olib borilmoqda.

Xulosa qilib aytganda, infratuzilmani rivojlantirish Oʻzbekistonda turizmni rivojlantirishning asosiy ustuvor yoʻnalishlaridan biridir. Mehmonxona infratuzilmasini qurish va modernizatsiya qilish, transport tarmogʻini rivojlantirish, tabiiy va madaniy hududlarda sayyohlik obyektlarini yaratish, shuningdek, axborot infratuzilmasini yaxshilash – bularning barchasi sayyohlarni yanada koʻproq jalb etish va ularning qulay dam olishini taʼminlashga qaratilgan. Oʻzbekiston hukumatining infratuzilmani rivojlantirish borasidagi saʼy-harakatlari mamlakatning sayyohlik salohiyatini yuzaga chiqarish, xalqaro va mahalliy sayyohlar uchun jozibador manzilga aylanish imkonini bermoqda.

Oʻzbekistonda sayyohlik yoʻnalishlarini rivojlantirish iqtisodiy oʻsish, madaniy merosni asrab-avaylash va madaniyatlararo almashinuvni rivojlantirish uchun ulkan salohiyatga ega. Oʻzbekistonda turizmni rivojlantirish strategiyasi oʻziga xos sayyohlik tajribasini yaratish, xalqaro va mahalliy sayyohlarni jalb etish, mamlakatning iqtisodiy farovonligini oshirishga qaratilgan. Infratuzilmani rivojlantirish, sayyohlik brendini ilgari surish, yangi yoʻnalishlarni rivojlantirish, mahalliy turizm sektorini mustahkamlash, xorijiy sarmoya va barqaror turizmni ragʻbatlantirish – bularning barchasi Oʻzbekiston turizm industriyasini mustahkamlash va mamlakatni jozibador sayyohlik maskaniga aylantirishga xizmat qiladi.

Nozima ZUFAROVA,

Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti Xalqaro turizm fakulteti dekani,

(PhD), dotsent.