Hozirgi davr gʻoya va bunyodkorlikka asoslangan yangi turdagi iqtisodiyotning paydo boʻlganiga guvoh boʻldi. Bu asosan yuqori malakali va kreativ mehnatning tabiiy konsentratsiyasi hisoblangan shahar aglomeratsiyalarida toʻliq namoyon boʻladi. “Kreativ industriyalar” atamasi hatto siyosiy nutqlarda ham isteʼmolga kiritilmoqda. Uning asosiy “meʼmori” Buyuk Britaniyaning madaniyat boʻyicha davlat kotibi Lord Smit boʻlib, u kreativ industriyalarni davlat siyosatiga joriy etish va bunyodkorlikning iqtisodiy ahamiyatiga asos solgan.

Kreativ sanoat postindustrial dunyoda iqtisodiy rivojlanish hodisasi sifatida, hatto iqtisodiy inqiroz sharoitida ham “kreativ sinf” deb ataladigan oʻsishning muqobil turini taklif qiladi. Bu sinfning paydo boʻlishi unga muhim iqtisodiy funksiya — yangi gʻoyalar, texnologiyalar va ijodiy tarkibni yaratish bilan bogʻliq. Uning fikricha, ijodkorlik “iqtisodiy oʻsishning asosiy manbai” va “raqobat ustunligining hal qiluvchi manbai”. Bizning fikrimizcha, kreativ sinf “bizning dunyomizni oʻzgartirishda katta rol oʻynash uchun kuch, isteʼdod va raqamlarga ega” va olimlar, muhandislar, meʼmorlar, oʻqituvchilar, yozuvchilar, rassomlar va tadbirkorlardan iborat. Kreativ sinf tushunchasi cheklovchi talqindan (kreativ sinf — imtiyozli ijodiy ishchilar, yaʼni kreativ yadro va kreativ mutaxassislar deb ataladigan aʼzolar tomonidan tashkil etilgan sinf sifatida) ijodkorlikni universal kompetensiyaga tegishli tushunchaga oʻtdi.

Madaniy va kreativ sohalar salohiyatini ochish boʻyicha “kreativ industriyalar” atamasi “madaniy industriyalar” deb ataladigan narsalar bilan bogʻliq holda muhokama qilinadi. U “ikki tomonlama” tabiati bilan tavsiflanadi: iqtisodiy, chunki u bandlik, iqtisodiy oʻsish va boylik yaratish orqali iqtisodiy rivojlanishga hissa qoʻshadi, balki madaniy, odamlarni ijtimoiy va madaniy jihatdan jamiyatga integratsiyalashgan faoliyat orqali va qadriyatlarni targʻib qilishda ishtirok etish orqali.

Madaniy va kreativ sohalarning muhim roli YUNESKOning 2005-yil 20-oktyabrdagi “Madaniy ifodalar xilma-xilligini muhofaza qilish va ragʻbatlantirish toʻgʻrisida”gi konvensiyasida ham eʼtirof etilgan. Bu rol, birinchi navbatda, “madaniy neʼmatlar”ni ishlab chiqarish va tarqatish hamda ushbu madaniy tovarlar va xizmatlarning keng assortimentidan foydalanishni taʼminlashni qamrab oladi. Kreativ iqtisodiyot xalqaro hamkorlikka ham katta hissa qoʻshmoqda.

Kreativ industriyasini rivojlantirish uchun shart-sharoit yaratishda shahar va tumanlar hal qiluvchi oʻrin tutadi. Ilmiy tadqiqot va ishlanmalar, taʼlim sohasidagi faoliyat asosan shaharlarda toʻplangan, shuning uchun korxonalar va taʼlim muassasalarining kuchli raqobat sharoitida omon qolishi, shuningdek, shaharlar va tumanlarda aholi bandligi va turmush darajasini saqlab qolish manfaatlarini koʻzlagan holda, ajablanarli emas, jahon poytaxtlari iqtidor, sanoat, texnologiya va sarmoyani jalb qilishga intilmoqda. Gʻarbiy Yevropa va AQSHda “kreativ shaharlar” deb ataladigan konsepsiya bir necha oʻn yillar davomida rivojlanib kelmoqda. Bu konsepsiya kreativ industriyani qoʻllab-quvvatlashga asoslangan, chunki ijodkorlar sinfining ijodi shaharlarga qaratilgan.

Avval aytib oʻtilganidek, madaniy va kreativ sohalar millionlab ish oʻrni va Markaziy Osiyo yalpi ichki mahsulotining oʻsishini taʼminlaydi. Ular yangi ish oʻrinlari yaratib, hozirgi tanazzulga qarshi kurashda samarali vosita boʻlib xizmat qilmoqda. Kreativ industriyani mintaqada muvaffaqiyatli joylashtirish kreativ xodimlarning yuqori sifatli bazasini talab qiladi.

Yuqoridagilardan kelib chiqib, biz Oʻzbekistonning barcha hududida madaniy va kreativ sohalarni qoʻllab-quvvatlashga qaratilgan taʼlim faoliyatini safarbar etish, shuningdek, bitiruvchilarning nafaqat ijodiy salohiyati, balki ularning mehnat bozorida ish bilan taʼminlanishi asosida ishlab chiqilgan innovatsion universitet oʻquv dasturlarini ishlab chiqish zarur, deb hisoblaymiz.

Mintaqamiz markazini ifodalovchi Toshkent shahridagi universitetlarning tadqiqotchilari va oʻqituvchilari, taʼlim sohasi mutaxassislari nuqtayi nazaridan biz kreativ industriyani badiiy, iqtisodiy va chet tillarini oʻrganish bilan huquqiy sohalar oʻzaro bogʻliqlikka asoslangan innovatsion universitet oʻquv dasturlari orqali qoʻllab-quvvatlashga qaror qildik. Bu kombinatsiyaning oʻzi yangi oʻquv dasturlarini ishlab chiqishga qaratilgan ijodkorlikning natijasidir.

Bundan tashqari, chet tillari bilan kombinatsiya oqlanadi. Oʻquv dasturlari chet tillarini oʻrganishni tegishli madaniyatlarni oʻrganish bilan uygʻunlashtiradi va til bilimlari biznes faoliyatida “boʻlishi kerak” hisoblanadi. Shunday qilib, biz ushbu fikrga toʻliq qoʻshilamiz: “Tillar ular vakili boʻlgan madaniyatlarga maslahat beradi. Koʻp tillilik ochiqlik va bagʻrikenglikni targʻib qiladi, shu bilan birga yangi bozorlar va yangi biznes imkoniyatlari uchun eshiklarni ochadi”.

Botir USMONOV,

Toshkent kimyo-texnologiya instituti rektori.