Ҳозирги давр ғоя ва бунёдкорликка асосланган янги турдаги иқтисодиётнинг пайдо бўлганига гувоҳ бўлди. Бу асосан юқори малакали ва креатив меҳнатнинг табиий концентрацияси ҳисобланган шаҳар агломерацияларида тўлиқ намоён бўлади. “Креатив индустриялар” атамаси ҳатто сиёсий нутқларда ҳам истеъмолга киритилмоқда. Унинг асосий “меъмори” Буюк Британиянинг маданият бўйича давлат котиби Лорд Смит бўлиб, у креатив индустрияларни давлат сиёсатига жорий этиш ва бунёдкорликнинг иқтисодий аҳамиятига асос солган.

Креатив саноат постиндустриал дунёда иқтисодий ривожланиш ҳодисаси сифатида, ҳатто иқтисодий инқироз шароитида ҳам “креатив синф” деб аталадиган ўсишнинг муқобил турини таклиф қилади. Бу синфнинг пайдо бўлиши унга муҳим иқтисодий функция — янги ғоялар, технологиялар ва ижодий таркибни яратиш билан боғлиқ. Унинг фикрича, ижодкорлик “иқтисодий ўсишнинг асосий манбаи” ва “рақобат устунлигининг ҳал қилувчи манбаи”. Бизнинг фикримизча, креатив синф “бизнинг дунёмизни ўзгартиришда катта рол ўйнаш учун куч, истеъдод ва рақамларга эга” ва олимлар, муҳандислар, меъморлар, ўқитувчилар, ёзувчилар, рассомлар ва тадбиркорлардан иборат. Креатив синф тушунчаси чекловчи талқиндан (креатив синф — имтиёзли ижодий ишчилар, яъни креатив ядро ва креатив мутахассислар деб аталадиган аъзолар томонидан ташкил этилган синф сифатида) ижодкорликни универсал компетенцияга тегишли тушунчага ўтди.

Маданий ва креатив соҳалар салоҳиятини очиш бўйича “креатив индустриялар” атамаси “маданий индустриялар” деб аталадиган нарсалар билан боғлиқ ҳолда муҳокама қилинади. У “икки томонлама” табиати билан тавсифланади: иқтисодий, чунки у бандлик, иқтисодий ўсиш ва бойлик яратиш орқали иқтисодий ривожланишга ҳисса қўшади, балки маданий, одамларни ижтимоий ва маданий жиҳатдан жамиятга интеграциялашган фаолият орқали ва қадриятларни тарғиб қилишда иштирок этиш орқали.

Маданий ва креатив соҳаларнинг муҳим роли ЮНEСКОнинг 2005 йил 20 октябрдаги “Маданий ифодалар хилма-хиллигини муҳофаза қилиш ва рағбатлантириш тўғрисида”ги конвенциясида ҳам эътироф этилган. Бу роль, биринчи навбатда, “маданий неъматлар”ни ишлаб чиқариш ва тарқатиш ҳамда ушбу маданий товарлар ва хизматларнинг кенг ассортиментидан фойдаланишни таъминлашни қамраб олади. Креатив иқтисодиёт халқаро ҳамкорликка ҳам катта ҳисса қўшмоқда.

Креатив индустриясини ривожлантириш учун шарт-шароит яратишда шаҳар ва туманлар ҳал қилувчи ўрин тутади. Илмий тадқиқот ва ишланмалар, таълим соҳасидаги фаолият асосан шаҳарларда тўпланган, шунинг учун корхоналар ва таълим муассасаларининг кучли рақобат шароитида омон қолиши, шунингдек, шаҳарлар ва туманларда аҳоли бандлиги ва турмуш даражасини сақлаб қолиш манфаатларини кўзлаган ҳолда, ажабланарли эмас, жаҳон пойтахтлари иқтидор, саноат, технология ва сармояни жалб қилишга интилмоқда. Ғарбий Европа ва АҚШда “креатив шаҳарлар” деб аталадиган концепция бир неча ўн йиллар давомида ривожланиб келмоқда. Бу концепция креатив индустрияни қўллаб-қувватлашга асосланган, чунки ижодкорлар синфининг ижоди шаҳарларга қаратилган.

Аввал айтиб ўтилганидек, маданий ва креатив соҳалар миллионлаб иш ўрни ва Марказий Осиё ялпи ички маҳсулотининг ўсишини таъминлайди. Улар янги иш ўринлари яратиб, ҳозирги таназзулга қарши курашда самарали восита бўлиб хизмат қилмоқда. Креатив индустрияни минтақада муваффақиятли жойлаштириш креатив ходимларнинг юқори сифатли базасини талаб қилади.

Юқоридагилардан келиб чиқиб, биз Ўзбекистоннинг барча ҳудудида маданий ва креатив соҳаларни қўллаб-қувватлашга қаратилган таълим фаолиятини сафарбар этиш, шунингдек, битирувчиларнинг нафақат ижодий салоҳияти, балки уларнинг меҳнат бозорида иш билан таъминланиши асосида ишлаб чиқилган инновацион университет ўқув дастурларини ишлаб чиқиш зарур, деб ҳисоблаймиз.

Минтақамиз марказини ифодаловчи Тошкент шаҳридаги университетларнинг тадқиқотчилари ва ўқитувчилари, таълим соҳаси мутахассислари нуқтаи назаридан биз креатив индустрияни бадиий, иқтисодий ва чет тилларини ўрганиш билан ҳуқуқий соҳалар ўзаро боғлиқликка асосланган инновацион университет ўқув дастурлари орқали қўллаб-қувватлашга қарор қилдик. Бу комбинациянинг ўзи янги ўқув дастурларини ишлаб чиқишга қаратилган ижодкорликнинг натижасидир.

Бундан ташқари, чет тиллари билан комбинация оқланади. Ўқув дастурлари чет тилларини ўрганишни тегишли маданиятларни ўрганиш билан уйғунлаштиради ва тил билимлари бизнес фаолиятида “бўлиши керак” ҳисобланади. Шундай қилиб, биз ушбу фикрга тўлиқ қўшиламиз: “Тиллар улар вакили бўлган маданиятларга маслаҳат беради. Кўп тиллилик очиқлик ва бағрикенгликни тарғиб қилади, шу билан бирга янги бозорлар ва янги бизнес имкониятлари учун эшикларни очади”.

Ботир УСМОНОВ,

Тошкент кимё-технология институти ректори.