Illyustrativ foto

Turli tahlil markazlari va ekspertlarning fikriga koʻra, Rossiya va Xitoy AQSHning global siyosatdagi asosiy raqiblari hisoblanardi. Moskva yadroviy arsenalga ega boʻlgan harbiy raqib sifatida, Pekin esa iqtisodiy va texnologik jihatdan raqobatdosh sanaladi. Biroq, bu ikki raqib asta-sekin soyaga oʻtib bormoqda. Gap shundaki, endi Xitoyning “Sohu” internet portalining tahlilchilariga koʻra, Vashington uchun asosiy muammo unga uzoq vaqtdan beri asosiy ittifoqchi deb hisoblanib kelgan Yaponiyadir.

Portal maqolasida taʼkidlanishicha, Rossiya taʼsirchan yadroviy salohiyatga ega eng kuchli davlat boʻlib qolmoqda, Xitoy esa sanoat va texnologiya sohasida jahon yetakchisi. Biroq, ekspertlar iqtisodiy, ilmiy va harbiy nuqtayi nazardan yashirin tahdidni aynan Yaponiya deb hisoblaydi.

Yaponiya uzoq vaqtdan beri Xitoy “himoyasi”da rivojlanib, Osiyo uchun ham, Vashington uchun ham muammolarni keltirib chiqardi. Ikkinchi jahon urushi va unda Yaponiyaning taslim boʻlishidan keyin Tokio global mojarolar soyasida qolib, AQSH homiyligida qoldi. Biroq, yillar davomida Yaponiya nafaqat magʻlubiyatdan qutuldi, balki yetakchi davlatlar bilan raqobatlasha oladigan dunyoning uchinchi yirik iqtisodiyotiga aylandi. Shu bilan birga, uning ambitsiyalari yana mudofaadan tashqariga chiqa boshlagan.

Xitoylik ekspertlarning taʼkidlashicha, Yaponiyaning mudofaa kuchlari uzoq vaqtdan beri oʻzini-oʻzi mudofaa qilish tushunchasidan chiqib ketgan. Masalan, Yaponiyaning vertolyot esmineslari asosan samolyot tashuvchi sifatida ishlaydi — ularning palubasi “F-35” qiruvchi samolyotlarini tashishga qodir. Shu bilan birga, mamlakat raketa dasturlarini faol rivojlantirmoqda, dengiz floti va havo kuchlarini modernizatsiya qilmoqda.

Yaponiyaning texnologik yutuqlari bundan kam emas. Mamlakat chip ishlab chiqarish, mashinasozlik, robototexnika va yuqori aniqlikdagi asboblarni ishlab chiqarishda asosiy oʻyinchi boʻlib qolmoqda. Soʻnggi yillarda Tokio AQSH texnologiyasiga qaramligini sezilarli darajada kamaytirdi, bu esa, tahlilchilarga koʻra, Vashingtonda xavotir uygʻotmoqda.

Tahlilchilar taʼkidlaganidek, Yaponiya oʻnlab yillar davomida AQSH himoyasida boʻlgan, biroq hozir mustaqillik va Osiyo siyosatida yetakchi rol oʻynash istagini tobora koʻproq namoyish etmoqda.

“Sohu” ekspertlarining taʼkidlashicha, yaponlarning bunday ambitsiyalari, shubhasiz, AQSHni biroz asabiylashtiradi.

Avvalroq Yaponiya ichki inqirozga yuz tutishi bashorat qilingandi

Biroq, ortib borayotgan ambitsiyalariga qaramay, Yaponiya oʻzining ichki muammolariga duch kelmoqda. AQSH import tariflarining oshishi fonida mamlakat iqtisodiyoti ketma-ket bir necha oy davomida ishlab chiqarish faolligi pasaymoqda.

“Bloomberg”ning yozishicha, AQSH tomonidan joriy etilgan 25 foizlik tariflar AQSH bozoriga qattiq bogʻliq boʻlgan Yaponiya eksportiga taʼsir qildi. Soʻnggi oylarda sanoat ishlab chiqarishi pasayib ketdi va korxonalar muqobil yetkazib berish yoʻllarini tobora koʻproq qidirmoqda.

Yasuda Meiji tadqiqot instituti tahlilchisi Takafumi Fujitaning soʻzlariga koʻra, kompaniyalar AQSHga eksportga bogʻliqligini kamaytirishga intilmoqda. Agar bu tendensiya davom etsa, oʻzaro savdo sezilarli darajada qisqarishi mumkin, bu esa AQSH va Yaponiya iqtisodiyotiga zarar yetkazadi.

Bu qiyinchiliklarga siyosiy inqiroz ham qoʻshiladi. Shu tariqa, bosh vazir Sigeru Isibining isteʼfoga chiqishi Yaponiya jamiyatining Liberal-demokratik partiyaning buzilmagan hukmronligidan charchaganligi ramzi deb ataldi. Rossiya Fanlar akademiyasining Ijtimoiy-iqtisodiy va ijtimoiy fanlar instituti qoshidagi Yaponiya tadqiqotlari markazi direktori Valeriy Kistanov taʼkidlaganidek, Liberal-demokratik partiya uzoq vaqt davomida hokimiyat tepasida boʻlgan, ammo hozir oʻzining qorongʻu yillarida Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasiga oʻxshaydi.

“Bu oʻxshashlikni davom ettirish uchun, xuddi SSSRning hukmron partiyasi oʻz hukmronligining oxirlarida boʻlgani kabi, Yaponiya siyosiy kuchi ham oʻta samarasiz boʻlib, mamlakatni boshi berk koʻchaga olib chiqdi. Fraksiya ichida tartibsizlik va beqarorlik hukm surmoqda. Uning yagona najoti muxolifatning ham tarqoq ekanligidadir”, — deydi Valeriy Kistanov.

AQSH Osiyoda yangi NATO tuzishi mumkin

Shuningdek, Rossiya, Xitoy va Shimoliy Koreya oʻrtasidagi aloqalarni mustahkamlash fonida Vashington Janubiy Koreya va Yaponiya ishtirokida yangi Osiyo ittifoqini yaratish masalasini jiddiy koʻrib chiqayotgani qayd etildi.

Kunmin universiteti professori Andrey Lankovning fikricha, bunday blok yaqin 10-15-yil ichida paydo boʻlishi va Moskva — Pekin oʻqiga qarshi vazifani oʻtashi mumkin. Biroq ekspertlar Tokioning shunchaki AQSH irodasini bajaruvchisi emas, balki bu alyansning mustaqil oʻyinchisiga aylanishi mumkinligini istisno etmaydi.