Иллюстратив фото

Турли таҳлил марказлари ва экспертларнинг фикрига кўра, Россия ва Хитой АҚШнинг глобал сиёсатдаги асосий рақиблари ҳисобланарди. Москва ядровий арсеналга эга бўлган ҳарбий рақиб сифатида, Пекин эса иқтисодий ва технологик жиҳатдан рақобатдош саналади. Бироқ, бу икки рақиб аста-секин сояга ўтиб бормоқда. Гап шундаки, энди Хитойнинг «Sohu» интернет порталининг таҳлилчиларига кўра, Вашингтон учун асосий муаммо унга узоқ вақтдан бери асосий иттифоқчи деб ҳисобланиб келган Япониядир.

Портал мақоласида таъкидланишича, Россия таъсирчан ядровий салоҳиятга эга энг кучли давлат бўлиб қолмоқда, Хитой эса саноат ва технология соҳасида жаҳон етакчиси. Бироқ, экспертлар иқтисодий, илмий ва ҳарбий нуқтаи назардан яширин таҳдидни айнан Япония деб ҳисоблайди.

Япония узоқ вақтдан бери Хитой «ҳимояси»да ривожланиб, Осиё учун ҳам, Вашингтон учун ҳам муаммоларни келтириб чиқарди. Иккинчи жаҳон уруши ва унда Япониянинг таслим бўлишидан кейин Токио глобал можаролар соясида қолиб, АҚШ ҳомийлигида қолди. Бироқ, йиллар давомида Япония нафақат мағлубиятдан қутулди, балки етакчи давлатлар билан рақобатлаша оладиган дунёнинг учинчи йирик иқтисодиётига айланди. Шу билан бирга, унинг амбициялари яна мудофаадан ташқарига чиқа бошлаган.

Хитойлик экспертларнинг таъкидлашича, Япониянинг мудофаа кучлари узоқ вақтдан бери ўзини-ўзи мудофаа қилиш тушунчасидан чиқиб кетган. Масалан, Япониянинг вертолёт эсминецлари асосан самолёт ташувчи сифатида ишлайди — уларнинг палубаси «F-35» қирувчи самолётларини ташишга қодир. Шу билан бирга, мамлакат ракета дастурларини фаол ривожлантирмоқда, денгиз флоти ва ҳаво кучларини модернизация қилмоқда.

Япониянинг технологик ютуқлари бундан кам эмас. Мамлакат чип ишлаб чиқариш, машинасозлик, робототехника ва юқори аниқликдаги асбобларни ишлаб чиқаришда асосий ўйинчи бўлиб қолмоқда. Сўнгги йилларда Токио АҚШ технологиясига қарамлигини сезиларли даражада камайтирди, бу эса, таҳлилчиларга кўра, Вашингтонда хавотир уйғотмоқда.

Таҳлилчилар таъкидлаганидек, Япония ўнлаб йиллар давомида АҚШ ҳимоясида бўлган, бироқ ҳозир мустақиллик ва Осиё сиёсатида етакчи роль ўйнаш истагини тобора кўпроқ намойиш этмоқда.

«Sohu» экспертларининг таъкидлашича, японларнинг бундай амбициялари, шубҳасиз, АҚШни бироз асабийлаштиради.

Аввалроқ Япония ички инқирозга юз тутиши башорат қилинганди

Бироқ, ортиб бораётган амбицияларига қарамай, Япония ўзининг ички муаммоларига дуч келмоқда. АҚШ импорт тарифларининг ошиши фонида мамлакат иқтисодиёти кетма-кет бир неча ой давомида ишлаб чиқариш фаоллиги пасаймоқда.

«Bloomberg»нинг ёзишича, АҚШ томонидан жорий этилган 25 фоизлик тарифлар АҚШ бозорига қаттиқ боғлиқ бўлган Япония экспортига таъсир қилди. Сўнгги ойларда саноат ишлаб чиқариши пасайиб кетди ва корхоналар муқобил етказиб бериш йўлларини тобора кўпроқ қидирмоқда.

Ясуда Меижи тадқиқот институти таҳлилчиси Такафуми Фужитанинг сўзларига кўра, компаниялар АҚШга экспортга боғлиқлигини камайтиришга интилмоқда. Агар бу тенденция давом этса, ўзаро савдо сезиларли даражада қисқариши мумкин, бу эса АҚШ ва Япония иқтисодиётига зарар етказади.

Бу қийинчиликларга сиёсий инқироз ҳам қўшилади. Шу тариқа, бош вазир Сигэру Исибининг истеъфога чиқиши Япония жамиятининг Либерал-демократик партиянинг бузилмаган ҳукмронлигидан чарчаганлиги рамзи деб аталди. Россия Фанлар академиясининг Ижтимоий-иқтисодий ва ижтимоий фанлар институти қошидаги Япония тадқиқотлари маркази директори Валерий Кистанов таъкидлаганидек, Либерал-демократик партия узоқ вақт давомида ҳокимият тепасида бўлган, аммо ҳозир ўзининг қоронғу йилларида Совет Иттифоқи Коммунистик партиясига ўхшайди.

«Бу ўхшашликни давом эттириш учун, худди СССРнинг ҳукмрон партияси ўз ҳукмронлигининг охирларида бўлгани каби, Япония сиёсий кучи ҳам ўта самарасиз бўлиб, мамлакатни боши берк кўчага олиб чиқди. Фракция ичида тартибсизлик ва беқарорлик ҳукм сурмоқда. Унинг ягона нажоти мухолифатнинг ҳам тарқоқ эканлигидадир», — дейди Валерий Кистанов.

АҚШ Осиёда янги НАТО тузиши мумкин

Шунингдек, Россия, Хитой ва Шимолий Корея ўртасидаги алоқаларни мустаҳкамлаш фонида Вашингтон Жанубий Корея ва Япония иштирокида янги Осиё иттифоқини яратиш масаласини жиддий кўриб чиқаётгани қайд этилди.

Кунмин университети профессори Андрей Ланковнинг фикрича, бундай блок яқин 10-15 йил ичида пайдо бўлиши ва Москва — Пекин ўқига қарши вазифани ўташи мумкин. Бироқ экспертлар Токионинг шунчаки АҚШ иродасини бажарувчиси эмас, балки бу альянснинг мустақил ўйинчисига айланиши мумкинлигини истисно этмайди.