Фото: Инновацион ривожланиш вазирлиги

Ҳар бир ғояни тайёр маҳсулот ҳолатига келтиргунча чуқур билим, тинимсиз меҳнат ва албатта, иқтисодий кўмак зарур. Бугунги кунда тадқиқотчиларни иқтисодий қўллаб-қувватлаш ва энг яхши ғояларни амалиётга татбиқ этишда Инновацион ривожланиш вазирлиги салмоқли ишларни амалга оширмоқда. 

Шундай ғоялардан бири сил касаллигига қарши яратилган Биомайрин препаратидир.

Сил касаллиги инсон соғлиғига хавф солувчи хасталиклардан бири. Уни даволаш эса узоқ ва давомли жараёндир. Бу пайтда, табиийки, бемор организми кўплаб дори-дармонлар қабул қилади. Бироқ касалликни даволашда ишлатиладиган дориларни узоқ вақт қўллаш бошқа аъзоларга зиён етказиши тиббиётда кўп бора кузатилган. 

ЎзР ФА Биоорганик кимё институти Биологик фаол макромолекуляр тизимлар лабораторияси мудири, кимё фанлари доктори Шавкат Шомуротов ушбу муаммога ечим сифатида сил касаллигига қарши тез ва самарали таъсир кўрсатадиган Биомайрин препаратини тақдим этди.

Ҳозирги кунда сил касаллиги, асосан, кимётерапия усулида, яъни дори-дармонлар ёрдамида даволанилади. Бунда, асосан, изониазид, рифампитсин, пиразинамид, этамбутол, стрептомитсин каби препаратлар қўлланилади. Бу препаратлар сил касаллигига қарши курашишда самарали ҳисоблансада, бироқ уларни кўп мақдорда узоқ вақт давомида қабул қилиш организмга салбий таъсир қилиши мумкин.

Бундан ташқари, сўнгги йилларда сил микобактерияларининг ресистент шакллари кўпайиши сил касаллиги терапиясида қўлланилаётган препаратлар самарадорлиги камайишига сабаб бўлмоқда.

Шунинг учун кўпгина касалликлар терапиясида бўлгани каби сил касаллиги терапиясида ҳам организмга ножўя таъсири нисбатан кам бўлган, касаллик қўзғатувчи бактерияларнинг турли штаммларига самарали таъсир кўрсатувчи янги препаратлар яратиш долзарб масалалардан бири ҳисобланди.

Айнан мана шу муаммоларни ҳисобга олган ҳолда, ЎзР ФА Биоорганик кимё институти олимлари томонидан сил касаллигини даволашга ёрдам берадиган Биомайрин препарати яратилди. Биомайрин препарати табиий полисахарид модда – пектинни кимёвий ўзгартириш ва унга изониазид, этамбутол ва рифампитсин каби силга қарши препаратларни кимёвий боғлар воситасида боғлаш орқали олинган.

Биомайрин препарати макромолекуляр табиатига хос равишда организмга таъсир этувчи моддалар (изониазид, этамбутол ва рифампитсин)ни узоқ муддат етарли миқдорда етказиб беради. Ушбу препарат организмда терапевтик концентрациялардан паст дозада бўлганлиги боис унинг организмга бўлган ножўя таъсири амалиётда қўлланилувчи препаратларга нисбатан бир неча баробар кам. Шунингдек, Биомайрин таркибидаги кимёвий моддалар организмда узоқ муддат терапевтик дозада сақланади (48 соатгача), яъни препаратнинг пролонгация хусусияти мавжуд бўлиб, бемор уни кам миқдорда истеъмол қилса ҳам самарали натижага эришади. Бундан ташқари, Биомайрин препарати таркибида изониазид, этамбутол ва рифампитсиннинг мавжудлиги препаратнинг сил микобактерияларининг терли штаммларига нисбатан самарали таъсир кўрсатишини таъминлайди.

Биомайрин препарати 20 йиллик илмий изланишлар маҳсулидир. Бу препаратнинг яратилишида кўплаб тиббиёт мутахассисларининг ҳиссаси бор. Масалан, биз, кимёгарлар препаратни олиш технологиясини яратиш, унинг таркиби ва тузилишини аниқлаш ҳамда таҳлил усулларини ишлаб чиқиш билан шуғулланган бўлсак, фармакологлар, тиббиёт ходимлари унинг организмга таъсири ва самарадорлигини ўрганишди. Бир сўз билан айтганда, ғоянинг маҳсулотга айланишида ЎзР ФА Биоорганик кимё институти олимлари, Республика исхтисослаштирилган Фтизиатрия ва пульмонология илмий-амалий тиббиёт маркази, Ўзбекистон ветеринария илмий текшириш институти ва Тошкент Тиббиёт Академияси ходимларининг меҳнати катта.

Ҳозирги кунда республикамизда сил касаллигини даволашда қўлланилувчи препаратлар, асосан, маҳаллий ишлаб чиқарувчилар ҳамда турли гуманитар ташкилотлар (UNICEF ва бош.) томонидан етказиб берилади. Маҳалий фармацевтика корхоналари томонидан ишлаб чиқарулаётган дори васиталари женерик препаратлар бўлиб, субстанциялари хориждан олиб келинади.

Биомайрин препарати республикамизда ишлаб чиқариладиган сил касаллигига қарши биринчи асл (оригинал) препарат ҳисобланади ва республикамиз аҳолиси саломатлигини самарали ҳимоя қилишда асқатади.