Arxiv foto

Gitlerning eng buyuk xatosi – “Barbarossa operatsiyasi”: SSSR va Germaniya urushidan 20 ta fakt + 20 ta eksklyuziv rasmlar

Koʻpchilik oʻylaganidek (tarixni bilmaydiganlar) Ikkinchi jahon urushi 1941-yil 22-iyunda emas, balki 1939-yil 1-sentyabrda Germaniyaning Polshaga bostirib kirishi bilan boshlangan. Adolf Gitler va uning ittifoqchilari Angliya va Fransiyaga qarshi jangga kirishgan va tez orada (1940-yil) Fransiya, Belgiya va Niderlandiyani bosib olishga erishgandi.

Ushbu bosqinlarning tez va shafqatsiz tabiati Germaniyaning harbiy qudratini va ularning “Bliskrig taktikasi” samaradorligini koʻrsatgandi. Adolf Gitler boshchiligidagi natsistlar oʻzlarining tajovuzkor ekspansionistik siyosati bilan Yevropani olov ichida ushlab turdi.

Germaniya urush avvalida juda samarali kelishuvlarga erishdi. Ular, avvalo, sharqiy tomondan xavfsizlikni taʼminlashni reja qilgandi. Shu sababli ham 1939-yil avgust oyida Molotov — Ribbentrop paktini imzolashgan edi.

Ha, bu tasdiqlanmagan afsona boʻlsada, ushbu shartnoma imzolanishi fonida kichik bir voqea sodir boʻlgan, deyiladi. Ioaxim fon Ribbentrop shartnoma shartlaridagi oʻzgarishni Fyurer bilan gaplashib olishga ijozat soʻraydi va Stalinning xonasidagi telefondan qoʻngʻiroq qilishga ruxsat oladi. Shundan soʻng u Gitlerga “Men hozir Stalinning kursisida oʻtirib, Stalinning telefonidan qoʻngʻiroq qilyapman” deydi. Bunga javoban esa “Bu kursi ham hali bizniki boʻladi”, degan javob oladi. Albatta, bu shunchaki mish-mish, ammo shunisi haqiqatki, Germaniyaning Ikkinchi jahon urushini boshlash paytidayoq sovetlarga qarshi tayyorlab qoʻygan rejasi boʻlgan.

Ushbu kelishuv Germaniyaga Sovet aralashuvidan qoʻrqmasdan oʻzining gʻarbiy kampaniyalariga eʼtibor qaratishga imkon berdi va Sharqiy Polsha, Boltiqboʻyi davlatlari, Finlyandiya va Ruminiyaning bir qismini Sovet tomonidan bosib olinishiga erishdi. Germaniyaning urush davridagi strategiyalarining dastlabki muvaffaqiyatsizligi Gitlerni Sovet Ittifoqining chidamliligi va qobiliyatini kam baholagan holda “Barbarossa operatsiyasi”ni boshlashga undadi. Ha, bu uning urush tarixidagi eng katta xatosi edi. Gitler 1941-yil 22-iyun kuni tongda SSSRga bostirib kirdi.

Sarlavhada vaʼda berganimizdek, sizga ushbu urushning birinchi kunidan boshlangan 20 ta faktni taqdim etamiz.

1-fakt. 1941-yil 22-iyunda boshlangan Ikkinchi jahon urushi davrida fashistlar Germaniyasining Sovet Ittifoqiga bostirib kirishi “Barbarossa operatsiyasi”, deb nomlanadi. Bu operatsiya millionlab askarlarni qamrab olgan tarixdagi eng yirik harbiy bosqin edi.

2-fakt. Reja oʻrta asrlardagi Muqaddas Rim imperatori Frederik Barbarossa sharafiga nomlangan. Adolf Gitler Sovet Ittifoqini tezda zabt etishni maqsad qilgan.

3-fakt. Stalin ushbu hujum haqida razvedka maʼlumotlariga ega boʻlgan. Ammo ayni shu kunlarda sodir boʻlishiga ishonmagan. Buning asosiy sababi esa Germaniya iyunda Buyuk Britaniyaga qarshi “Dengiz sheri” operatsiyasini amalga oshirishi kutilayotgan edi. Bu esa sovetlar rahbarining sustkashligiga olib kelgan. Stalin Gitlerning bir vaqtning oʻzida ikkita katta frontda jang qilishga jurʼati yetadi, deb oʻylamagandi.

4-fakt. Germaniya kuchlari uchta armiya guruhidan iborat edi: Shimoliy armiya guruhi, Markaziy armiya guruhi va Janubiy armiya guruhi. Har bir guruhning oʻziga xos strategik maqsadlari bor edi va ularga yirik sovet shaharlarini qoʻlga kiritish vazifasi yuklatilgandi. Shimoliy armiya guruhi Leningradni nishonga oldi, Markaziy guruh Moskvani, Janubiy armiya guruhi esa Ukrainani zabt etishi kerak edi.

5-fakt. Gitlerning strategiyasiga uning Sharqdagi Lebensraum yoki “yashash maydoni”ga boʻlgan intilishi taʼsir koʻrsatdi. U Sovet Ittifoqini Germaniya taʼsirini kengaytirish uchun asosiy hudud sifatida koʻrdi. Bosqinga mafkuraviy maqsadlar, jumladan, kommunizmni yoʻq qilish ham turtki boʻlgan. Gitler Sovet qoʻshinlarining chidamliligi va qatʼiyatini past baholagandi.

6-fakt. “Barbarossa operatsiyasi”ga 3 milliondan ortiq askar jalb qilingan. Ular nemis, rumin, venger, fin va italyanlardan iborat edi. Bosqinni Gitler koʻplab tanklar, samolyotlar va artilleriya bilan qoʻllab-quvvatladi.

7-fakt. Katta resurslarga qaramay, operatsiya jiddiy logistika muammolariga duch keldi. Germaniya ittifoqchilari sovetlarning bunchalik uzoq chekinishlarini hisobga olmagandi. Bundan tashqari, buncha yukni tashish uchun yetarlicha hisob-kitoblar qilinmagan edi.

8-fakt. Bosqinning dastlabki bosqichida nemislar tez surʼatlar bilan oldinga siljishi kuzatildi. “Lyuftvaffe” havo ustunligini qoʻlga kiritdi va Sovet harbiy-havo kuchlarini magʻlub etdi.

9-fakt. Sovet Ittifoqining “qattiq” qishi Germaniya yurishini toʻxtatishda hal qiluvchi rol oʻynadi. Nemis qoʻshinlari sovuqqa yaxshi tayyorgarlik koʻrmagan va qishki kiyim-kechak hamda materiallarga ega emas edi. Qishki ob-havo jihozlarning ishdan chiqishiga hamda askarlarning yoʻqotilishiga olib keldi. Sovet Ittifoqi esa qishki sharoitga yaxshi moslashgan edi.

10-fakt. 1941-yil oktyabrdan 1942-yil yanvarigacha boʻlgan Moskva jangi operatsiyada burilish nuqtasi boʻldi. Dastlabki muvaffaqiyatlarga qaramay, nemislarning yurishi Moskva yaqinida toʻxtatildi. Sovetlarning qarshi hujumlari nemislarni orqaga surdi. Natijada Gitler qoʻshinlarining birinchi yirik magʻlubiyati qayd etildi. Moskvaning qoʻlga kiritilmagani nemislar ruhiyatiga jiddiy zarba boʻldi.

11-fakt. “Barbarossa operatsiyasi”da tezkor va muvofiqlashtirilgan hujumlar bilan tavsiflangan “Bliskrig taktikasi”dan foydalanilgan. Ushbu taktikalar orqali Sovet mudofaasini tez va qatʼiy ravishda yengib chiqishni maqsad qilingan. U dastlab nemislar uchun katta yutuqlarga sabab boʻldi.

12-fakt. Bosqin tinch aholi uchun halokatli boʻldi. Millionlab sovet fuqarolari oʻz uylarini tashlab ketishdi va sanoqsiz asrlar nemislar qoʻlida azobli oʻlim topdi.

13-fakt. Germaniya Oliy qoʻmondonligi Sovet Ittifoqining sanoat salohiyati va safarbarlik qobiliyatini past baholadi. Sovetlar zavodlarini sharqqa, frontdan uzoqroqqa koʻchirdi. Natijada esa urush materiallari ishlab chiqarish davom etdi. Sovet sanoati oxir-oqibat Germaniyaning ishlab chiqarishidan oshib ketdi va urush harakatlariga katta hissa qoʻshdi.

14-fakt. Sovet Ittifoqining ulkan hududi va iqlimi nemislar uchun muhim toʻsiq boʻlib chiqdi. Taʼminot liniyalari haddan tashqari choʻzildi.

15-fakt. Sovet partizanlari Germaniya operatsiyalarini buzishda hal qiluvchi rol oʻynadi. Ularning saʼy-harakatlari Germaniyaning bosib olingan hududlar ustidan nazoratini zaiflashtirdi. Partizanlarning xatti-harakatlari Sovet Ittifoqining mustahkamligi va qatʼiyatidan dalolat berdi.

16-fakt. “Barbarossa operatsiyasi” Ikkinchi jahon urushining eng katta va eng qonli teatriga aylangan Sharqiy frontning boshlanishi edi. Sharqiy front urushning eng shafqatsiz va shiddatli janglarini boshidan kechirdi. Toʻqnashuvning ulkan koʻlami sabab har ikki tomon askarlari son-sanoqsiz qurbon boʻldi. Sharqiy frontdagi urush Ikkinchi jahon urushining natijasini belgilab berdi.

17-fakt. “Barbarossa operatsiyasi”ning muvaffaqiyatsizligi fashistlar Germaniyasi uchun juda yomon oqibatlarga olib keldi. Bu Gitlerning harbiy ambitsiyalari uchun birinchi katta muvaffaqiyatsizlik boʻldi. Sharqiy frontdagi uzoq davom etgan mojaro nemis resurslari va ishchi kuchini quritdi. Bu muvaffaqiyatsizlik Uchinchi Reyxning yakuniy qulashiga olib keldi.

18-fakt. Bu AQSH va Buyuk Britaniyaning Sovet Ittifoqini qoʻllab-quvvatlashda ishtirok etishiga sabab boʻldi. Sharqiy front fashistlar Germaniyasining magʻlubiyatiga olib kelgan hal qiluvchi jang maydoniga aylandi. “Barbarossa operatsiyasi” urush tarixida hal qiluvchi daqiqa boʻlib qoldi.

19-fakt. Sovet Ittifoqining tiklanish va qarshi hujumga oʻtish qobiliyati Yevropani hayratda qoldirdi. Qizil armiyaning chidamliligi va strategik joylashuvi vaziyatni oʻzgartirishda hal qiluvchi ahamiyatga ega edi. Stalingrad va Kursk kabi muhim janglar sovet kuchlari hamda qatʼiyatini namoyish etdi. Bu gʻalabalar Sovet qoʻshinlarining Sharqiy Yevropaga yurishiga yoʻl ochdi.

20-fakt. “Barbarossa operatsiyasi” Gitler tomonidan ulkan va muvaffaqiyatsiz “qimor oʻyini” sifatida esda qoladi. Bosqinning dastlabki muvaffaqiyatlari uning yakuniy muvaffaqiyatsizligi bilan yuvilib ketdi.

Bonus fakt. SSSRda fashistlar Germaniyasiga qarshi “Momaqaldiroq operatsiyasi”, deb nomlangan preventiv zarba berish rejasi bor edi. Ushbu reja Germaniya tomonidan kuchayib borayotgan tahdidga qarshi turish uchun ishlab chiqilgan va Germaniya oʻz hujumini boshlashdan oldin zarba berish uchun keng miqyosli Sovet hujumini oʻz ichiga olgan. Bu reja hech qachon amalga oshirilmadi. Chunki Germaniyaning Sovet Ittifoqiga bostirib kirishi ularni mudofaa urushiga majbur qildi.

Endi esa sizga ushbu urushdan 20 ta eng eksklyuziv rasmlarni taqdim etmoqchimiz.

Bugun urush boshlanganiga 83-yil toʻldi. Dunyo esa shu vaqt oraligʻida urushning dahshatlarini butkul unutdi. Har yerda zamonaviy urush nuqtalari paydo boʻlmoqda. Insoniyat har qanday holatda ham urushlarning baxtsizliklarga sabab boʻlishini unutmasligi lozim. Garchi sizning nomingiz gʻoliblar qatorida yozilsa ham, hech qachon urushlar gʻalaba olib kelmaydi.