Фото: Reuters

Шу йилнинг 24 март, душанба куни Американинг “The Atlantic” журнали бош муҳаррир Жеффри Голдбергнинг АҚШ раҳбариятини хавотирга солган эксклюзив мақоласини чоп этди. Унда юқори мартабали амалдорлар ўртасидаги Ямандаги ҳусийларга эҳтимолий ҳужум ҳақидаги махфий музокаралар мазмуни ошкор қилинган.

Оддий ўқувчи нуқтаи назаридан, материал шунчалик ишончли кўринадики, иш суҳбатидаги ёзишмаларнинг ҳақиқийлигига шубҳа йўқ. Бироқ, Оқ уй бундай муҳим масалаларни мессенжерда муҳокама қилиш имкониятини тезда инкор этди. Журналист суҳбатга қандай қўшилган эди ва сиёсатчилар айнан нимани муҳокама қилганди.

АҚШ президенти маъмуриятининг юқори мартабали аъзолари билан кўп марта учрашган Жеффри Голдберг учун бу воқеа бутунлай кутилмаган бўлди.

Журналистнинг сўзларига кўра, 11 март куни у “Signal” мессенжеридаги ёпиқ гуруҳга қўшилиш сўровини олган. Унга бу сўров Дональд Трампнинг миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси Майк Уолтцдан келганди. Икки кундан сўнг журналист ҳусийларга оид ёпиқ гуруҳда эди.

Унга юборилган таклифномага қуйидаги хабар илова қилинган: Майк Уолтц: “Биз кейинги 72 соат ичида ҳусийларга қарши ҳаракатларни мувофиқлаштириш учун гуруҳ яратмоқдамиз. Менинг ўринбосарим Алекс Вонг бугун эрталаб йиғилишда қабул қилинган қарорлар асосида ўринбосар ёки ижроия даражасида “йўлбарслар” гуруҳини йиғмоқда ва бугун кечқурун уларни жўнатади. Илтимос, бизга жамоангиздан кейинги бир неча кун ва дам олиш кунларида фаолиятимизни мувофиқлаштира оладиган энг яхши одамни тақдим этинг. Раҳмат”.

Жеффри Голдберг дастлаб бу ҳазил ёки ҳатто фирибгарлик деб ўйлаган. Хабар маслаҳатчининг ёрдамчиларидан эмас, шахсан ундан келгани жуда ғалати туюлди. Ва журналистни АҚШ ҳарбий стратегияси муҳокама қилинадиган ёпиқ суҳбатга шунчаки таклиф қилишини тасаввур қилиш қийин.

“Мен у билан ўтмишда учрашганман ва у менга мурожаат қилиши ғалати туюлмаган бўлса-да, Трамп маъмуриятининг журналистлар билан кескин муносабатларини ҳисобга олсак, бу бироз ғайриоддий деб ўйладим” — дейди “The Atlantic” Жеффри Голдберг.

Шунга қарамай, журналист кутилмаган омаддан фойдаланишга қарор қилди ва нима бўлаётганини кузатишда давом этди. Гуруҳ аъзоларини таништиришдан бошлаб, ҳақиқатан ҳам кўриш керак бўлган нарса бор эди.

Суҳбатда Майк Уолтцнинг ўзидан ташқари, Мудофаа вазири Пит Хегсет, Марказий разведка бошқармаси директори Жон Ратклифф ва ҳаттоки вице-президент Жей Ди Вэнс ҳам бор эди.

Бундан ташқари, иштирокчилар орасида Давлат котиби Марко Рубио, Миллий разведка директори Тулси Габбард ва бошқа муҳим маъмурият вакилларига мос келадиган бош ҳарфлари бўлган фойдаланувчилар ҳам бор эди.

Жеффри Голдбергнинг сўзларига кўра, гуруҳ Қизил денгиз орқали савдога тўсқинлик қилаётган Яман ҳусийларига қарши зарбаларни муҳокама қилиш учун тузилган. Ушбу мавзу атрофида сиёсатчилар ўртасида “мафтункор сиёсий мунозара” авж олди.

Ёзувлар 14 март куни эрталаб бошланган. Расмий саломлашишдан сўнг биринчи бўлиб Жей Ди Вэнс лақабли фойдаланувчи ҳарбий амалиёт бўйича ўз позициясини билдирди.

Жей Ди Вэнс: “Менимча, биз хато қиляпмиз. Америка савдосининг 3 фоизи Сувайш канали орқали ўтади. Европа савдосининг 40 фоизи у (Қизил денгиз — таҳр.) орқали ўтади. Жамиятнинг бу қадам зарурлигини тушунмаслик хавфи бор. Президент бу унинг Европа ҳақидаги баёнотига қанчалик зид эканини англаб етганига амин эмасман. Нефть нархининг ўртача ёки кучли сакрашини кўриш хавфи бор”.

Аммо кейин “вице-президент” операцияни кечиктиришга уринган бўлса-да, бошқаларнинг қарорини қабул қилишга тайёрлигини тан олади.

Жей Ди Вэнс: “Мен жамоавий консенсусни қўллаб-қувватлашга ва ташвишларимни ўзимга сақлашга тайёрман. Аммо уни бир ойга кечиктириш учун кучли далил бор. Биз тушунтириш ишларини олиб боришимиз, бу нима учун муҳимлигини кўрсатишимиз, иқтисоддаги ишлар қандай кетаётганига қарашимиз керак ва ҳоказо”.

Пит Хегсет Жей Ди Вэнс билан баҳсга киришди.

Пит Хегсет: “Вице-президент, мен сизнинг хавотирларингизни тушунаман ва тўлиқ қўллаб-қувватлайман. Муҳим фикрлар мавжуд, уларнинг аксариятини олдиндан айтиш қийин (иқтисод, Украинадаги тинчлик, Ғазо ва бошқалар). Аммо бир неча ҳафта ёки бир ой кутиш вазиятни тубдан ўзгартирмайди. Кутиш билан боғлиқ иккита бевосита хавф мавжуд: 1) маълумотлар сизиб чиқади ва биз қатъиятсиз кўринамиз; 2) Исроил биринчи навбатда ҳаракат қилади (ёки Ғазода сулҳ бузилади) ва биз ўз шартларимиз бўйича операция бошлай олмаймиз”.

Уни Майк Уолтц лақабли фойдаланувчи қўллаб-қувватлади ва у ҳам савдо йўлининг муҳимлиги ва Европа давлатларининг операцияни амалга ошириш имкониятлари чекланганлигини таъкидлади.

Майк Уолтц: “Ҳозир ёки бир неча ҳафта ичида содир бўладими, бу денгиз йўлларини қайта очиш Қўшма Штатларга боғлиқ. Президентнинг топшириғига кўра, биз Мудофаа вазирлиги ва Давлат департаменти билан бу билан боғлиқ харажатларни қандай ҳисоблаб чиқиш ва европаликларга етказишни аниқлаш устида ишлаяпмиз”.

Охир-оқибат вице-президент бу далилларга рози бўлди ва Пит Хегсетнинг хабарларига жавоб берди. Шу билан бирга, Жей Ди Вэнс ҳар қандай ҳолатда ҳам Саудия Арабистонидаги нефть иншоотларига таъсир кўрсатиши мумкин бўлган хатарларни минималлаштириш зарурлигини таъкидлади.

Жей Ди Вэнс: “Агар буни қилишимиз керак деб ҳисобласангиз, давом этинг”.

Пит Хегсет: “Вице-президент, мен Европани “эркин юкламаси”дан нафратланишингизга тўлиқ қўшиламан. Бу ПАТОЛОГИК. Аммо Майк [Уолтц] ҳақ. Биз сайёрамизда буни қила оладиган ягона одамлармиз (...). Бу вақт масаласи. Президентнинг юк ташишни қайта тиклаш бўйича кўрсатмасидан келиб чиққан ҳолда, ҳозир тўғри вақт, деб ўйлайман. Мен буни ҳозир қилишимиз керак деб ўйлайман, аммо АҚШ президенти [Дональд Трамп] қарор қабул қилиш учун ҳали 24 соати бор.

Пит Хегсетни С.М. лақабли, илгари жим бўлган фойдаланувчи қўллаб-қувватлаган. Жеффри Голдберг, бу АҚШ президентининг ички хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси Стивен Миллер бўлиши мумкин, деб ҳисоблайди.

С. М. [Стивен Миллер]: “Мен тушунимча президент бу масалада хайриҳох эди: яшил чироқ. Лекин биз тез орада Миср ва Европага эвазига нима кутаётганимизни тушунтирамиз. Шунингдек, биз ушбу талабнинг бажарилишини қандай таъминлашни тушунишимиз керак. Мисол учун, Европа тўламаса, нима бўлади? Агар АҚШ катта харажат эвазига навигация эркинлигини тиклашда муваффақият қозонса, бунинг эвазига қандайдир иқтисодий фойда олиш керак”.

Пит Хегсет: “Розиман”.

Бу ҳусийларга қарши зарба бериш мақсадга мувофиқлиги ҳақидаги муҳокамани тугатди.

Гуруҳдаги янги хабарлар эртаси куни, 15 март куни Дональд Трамп Яманда гуруҳга қарши ҳарбий операция бошланганини эълон қилганидан сўнг пайдо бўлди.

Жеффри Голдберг ёзганидек, Пит Хегсет чатда ҳужум қандай содир бўлганини батафсил тасвирлаб берди.

Бироқ журналист ёзишмаларнинг бу қисмини эълон қилмаган ва бу маълумотлар “Америка ҳарбийлари ва разведка ходимларига зарар этказиш учун ишлатилиши мумкинлигини” таъкидлаган.

Пит Хегсетнинг хабарларига фақат Жей Ди Вэнс жавоб берди.

“Мен ғалаба учун ибодат қиламан” — дея ёзган АҚШ вице-президенти Жей Ди Вэнс.

Яна икки фойдаланувчи бу изоҳга дуо эможи билан жавоб берди.

Операция бошланганидан кейин гуруҳ аъзолари бир-бирларини муваффақият билан табрикладилар.“The Atlantic” ёзишмаларни эълон қилгандан сўнг, Дональд Трамп жамоаси аъзолари бундай иш суҳбати мавжудлигини тезда инкор этишди.

Маълумотлар сизишидаги асосий шахс Пит Хегсетнинг айтишича, мамлакат раҳбариятидан ҳеч ким “Signal” орқали уруш режалари билан СМС юбора олмаган. Шунингдек, у мақола муаллифини “алдамчи ва обрўси баланд” журналист деб атаган.

Худди шундай баёнотларни Дональд Трампнинг бошқа шериклари ҳам қилишган. Вазиятни шарҳлар экан, президентнинг ўзи тўғридан-тўғри “The Atlantic” унга мутлақо номаълум эканлигини айтди, чунки бу нашр “аллақачон бизнесдан чиқмоқда”. Илон Маск янада қаттиқроқ гапирди.

“Мурдани яшириш учун энг яхши жой — “The Atlantic” журналининг иккинчи саҳифаси, чунки у эрга ҳеч ким қарамайди”, — деди миллиардер, АҚШ Ҳукумати самарадорлиги бўлими бошлиғи.

Бироқ, бир мунча вақт ўтгач, расмийлар ниҳоят маълумотлар сизиб чиққанини тан олди. Оқ уй Миллий хавфсизлик кенгаши матбуот котиби Браян Хьюзнинг айтишича, Жеффри Голдбергнинг махфий музокаралар ҳақидаги маълумотлари “ҳақиқий кўринади”.

Шундан сўнг, Майк Уолтцнинг позицияси хавф остида эди. У журналистни махфий суҳбатга қўшгани учун масъул деб ҳисобланган, деб ёзади “Politico” ҳукуматдаги манбаларга таяниб.

“Чатда ким борлигини текширмаслик бепарволик эди. “Signal”да бу суҳбатни ўтказиш бепарволик эди. Сиз миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчи сифатида бепарво бўла олмайсиз”, деди “Politico” нашрига анонимлик шарти билан АҚШнинг юқори мартабали амалдори.

Оммавий ахборот воситалари Майк Уолтцнинг истеъфога чиқиши мумкинлигини муҳокама қила бошлади, аммо бу содир бўлмаслиги мумкин. Мутахассисларнинг фикрича, Дональд Трамп ўз жамоасига ишонишда давом этади ва уларнинг содиқлигига ишонади.

“Оқ уйда ҳамма битаси келишади: Майк Уолтц худо урган аҳмоқ” — дейди АҚШнинг юқори мартабали мулозимларидан бири “Politico” нашрига исмини ошкор қилмаслик шарти билан.