Яқинда сайтимиз кузатувчилари эътиборига 1930 йилда футбол бўйича бўлиб ўтган илк жаҳон чемпионати тафсилотини эълон қилгандик. Бугун эса 1934 йилда Италия майдонларида кечган иккинчи мундиал ҳақида сўз юритамиз.

Дастлабки жаҳон чемпионатидан сўнг унда иштирок этиш истагидаги жамоалар сони кескин кўпайди. ФИФА эса иштирокчилар сонини 16 та терма жамоа билан чегаралаб қўйди. Мундиалга Италия мезбонлик қиладиган бўлди. Қизиғи, шу рўйхатдан майдон эгаларига жой топилмади. Улар ҳам саралаш босқичдан ўтишди. Тўғри, бу Италия терма жамоасига у қадар қийинчилик туғдирмади. Греция билан кечган ўйинда итальянлар 4:0 ҳисобида ғалаба қозонишди. Рақибга тан берган болқонликлар жавоб учрашувидан воз кечишди.

Ўз уйида ўтадиган жаҳон чемпионатида ғолиб чиқиш учун мезбонлар кичик айёрликларга ҳам қўл урди. Таркибга келиб чиқиши итальян бўлган Лотин Америкаси футболчиларини жалб қилди. Улар орасида ҳатто Аргентина терма командаси сафида вице чемпион бўлган Аттилио Димария ва Луис Монте ҳам бор эди. Шу туфайли “Скуадру адзурра” номи билан танилган Италия терма жамоаси танқид остига олинди.

Чорак финалнинг Италия ва Испания ўртасида кечган баҳси ўта кескин бўлди. Кўплаб футболчилар жароҳат олди. Ўйинда дуранг қайд этилди. Ҳатто қўшимча вақтда ҳам ғолиб номи аниқланмади. Эртасига ўйин давом эттирилди. Пировардида майдон эгаларига омад кулиб боқди. Итальянлар бир кун ўтибоқ яна майдонга тушдилар. Австрия терма жамоасига қарши кечган учрашувда ягона гол ўйин тақдирини мезбонлар фойдасига ҳал қилди.

Финалда уларга кутилмаганда турнир кашфиётига айланган Чехословакия терма командаси рўбарў келди. Бу жамоа гарчи, ўта кучли саналмаса-да гуруҳ босқичида ва ундан кейин мардона ўйин намойиш этди. Ярим финалда чех ҳужумчиси Олдржих Неедли Германия терма жамоаси дарвозасига учта гол киритганининг ўзиёқ кўп нарсани англатади. Ҳал қилувчи баҳсда бу терма жамоа итальянларга ҳам муносиб қаршилик кўрсатди. Мухлисларни ҳайрон қолдириб, ҳисобни очишга муваффақ бўлди. Аммо майдон эгалари жавоб тўпини йўллаш эпини қилди. Қўшимча бўлимда эса яна бир бор рақиб дарвозасини ишғол қилган Италия терма жамоаси жаҳон чемпионлигини тантана қилди. Бу ютуқда Жузеппе Меаццанинг ҳиссаси катта бўлди. “Интер” ҳужумчиси саналган Жузеппе гарчанд жуссаси у қадар йирик бўлмаса-да, ўз даврининг тезкор ўйинчиси саналарди. Техникаси ҳам юқори эди. Мундиал ғолиблигидан сўнг у ниҳоятда машҳур бўлиб кетди. Футболчилар орасида биринчилардан бўлиб реклама билан шуғулланишга киришди. Орадан бир неча йил ўтиб, “Интер” ва “Милан” ўйнайдиган “Сан – Сиро” стадиони унинг номи билан атала бошланди.

Жузеппе Меацца мундиал қаҳрамонига, Бенито Муссолини эса антиқаҳрамонига айланди. Гувоҳларнинг шоҳидлик беришича, Гитлернинг ҳамтовоғи саналган Муссолини итальян футболчиларидан ҳар қандай йўл билан бўлса-да, ғалаба қозонишни талаб қилган. Шу боисдан ҳам жамоа ўйин услуби кескин эди. Рақиб ўйинчиларига шафқат қилинмасди. Аввалроқ Аргентина терма жамоасини бошқариб, мундиалда Италия терма командасига устозлик қилган Луис Монти ҳам икки ўт орасида қолганди. Ажабланарлиси, 1930 йилги жаҳон чемпионати финалида унга “Агар ғалаба қозонсанг жонингдан умидингни уз” дея таҳдид қилишганди, энди эса мағлубиятга учралган тақдирда ундан аламларини олишлари мумкин эди.

Мазкур мундиалда Аргентина, АҚШ, Бразилия терма жамоалари бўш қатнашди. Амалдаги жаҳон чемпиони саналган Уругвай эса кутилмаганда мундиалга бориш таклифини рад этди. Бунга у ўзи мезбонлик қилган 1930 йилги мундиалга Европанинг бир қатор терма жамоалари келмаганини сабаб қилиб кўрсатди. Вақтли матбуот эса уругвайликлар мағлубиятга учрашдан чўчиб, Италияга келмади, деб ёзди.

Дастлабки мундиалда кузатилгани каби бу галгиси ҳам қизиқарли, шунингдек, сабоқ чиқаришга арзийдиган ҳолатлардан холи бўлмади. У илк бор радио орқали трансляция қилинди. У спорт мусобақалари сиёсатдан айри бўлмоғи кераклигини кўрсатди. Италия терма жамоасини шоҳсупага олиб келган бош мураббий Витторио Поццо нафақат тренер, балки журналист ҳам бўлган. Поццо Биринчи жаҳон уруши қатнашчиси ҳам саналади.

Истам ИБРОҲИМОВ,
“Халқ сўзи”.