Иллюстратив фото

Жанубий Калифорния университети қошидаги Кек тиббиёт мактаби олимлари холестерин оксидланиши мия ҳужайраларининг яллиғланиши ва қаришига сабаб бўлишини ҳамда Альцгеймер касаллигининг ривожланишида, айниқса, APOE4 генетик хавф ташувчиларда асосий роль ўйнашини аниқладилар. Тадқиқот натижалари «Molecular Neurodegeneration» журналида чоп этилди.

Бу кашфиёт ўнлаб йиллар давомида олиб борилган тадқиқотлар натижаси бўлди. Мияда юқори зичликдаги липопротеинлар (яхши холестерин) этишмаслиги Альцгеймер касаллиги хавфини ошириши аввалроқ аниқланган. Ушбу етишмовчилик юқори зичликдаги липопротеинлар ишлаб чиқарадиган ABCA1нинг нотўғри ишлаши билан боғлиқ. Бироқ, узоқ вақт давомида олимлар Альцгеймер касаллигида миядаги ABCA1 даражаси нима учун ортиб бораётганини, лекин унинг фаоллигини пасайтиришини тушунтира олмадилар.

Ушбу парадокснинг сабабини аниқлаш учун тадқиқотчилар оқсиллар ва липидлардаги ўзгаришларни ўрганиш имконини берувчи протеомика ва липидомика ёрдамида бир қатор тажрибалар ўтказдилар. Улар миядаги оксистерол (оксидланган холестерин) даражасининг ошиши ABCA1нинг ҳужайраларнинг «ҳазм қилиш станциялари» бўлмиш лизосомалар ичида тиқилиб қолишига олиб келганлигини аниқладилар.

Бу соғлом юқори зичликдаги липопротеинлар холестерин ишлаб чиқаришга тўсқинлик қилади, шунингдек, ҳужайралар бўлиниш қобилиятини йўқотадиган Альцгеймер касаллигининг белгилари бўлган яллиғланиш ва ҳужайра қаришига олиб келади.

Тадқиқот шуни кўрсатдики, оксистерол даражасини пасайтириш ABCA1 функциясини нормаллаштириши мумкин. Сичқонларда ўтказилган тажрибаларда циклодекстрин деб аталадиган препаратни қўллаш оксистерол даражасини пасайтирди, ABCA1ни чиқаради ва нейроинфламасённи камайтиради. Худди шундай натижа инсон илдиз ҳужайраларидан етиштирилган мия моделларида ҳам олинган.

Тадқиқотчиларнинг таъкидлашича, уларнинг топилмалари Альцгеймер касаллигининг классик белгилари бўлган амилоид плиталари ва нейрофибриляр чигалларнинг тўпланишидан олдинги ўзгаришларни тушунтиришга ёрдам беради.