Illyustrativ foto

Olimlarning yangi tadqiqotlari qarish jarayoni bir tekis kechmaydigan murakkab biologik yoʻl ekanini koʻrsatmoqda. Unga koʻra, inson kutilmagan ogʻriq yoki xotiradagi kichik uzilishlarni sezishi mumkin, ammo bu yashirincha kechadigan, baʼzi paytlarda tezlashib, baʼzida barqaror holda turadigan jarayondir.

Soʻnggi oʻn yillikdagi bir qator tadqiqotlar ayrim aʼzo va tizimlarda uzoq barqaror davrlardan keyin keskin oʻzgarishlar kuzatilishini koʻrsatdi. Bu yondashuv qarishni faqat yoʻqotish va zanjirli buzilish sifatida emas, balki oʻziga xos bosqichlardan iborat dinamik jarayon sifatida qabul qilish zarurligini anglatmoqda.

“Nature Communications” nashrida chop etilgan soʻnggi yirik tadqiqot miya tuzilishi va uning oʻzaro bogʻlanishlari toʻrt yoshdagi — 9, 32, 66 va 83 yoshlarda keskin burilish nuqtalariga ega ekanini koʻrsatdi. Eng qizigʻi shundaki, miyada “oʻsmirlik” davri 9 yoshdan 32 yoshgacha davom etadi. Bu davrda miya aloqalari kuchayadi va samaradorligi ortadi, bu esa katta yoshda ham taraqqiyot mavjudligini anglatadi.

Boshqa tadqiqotlar esa 44, 50 va 60 yoshlar atrofida ayrim ichki aʼzolar va metabolizmda tez qarish fazalari kuzatilishi mumkinligini bildirgan. Terining toʻrt bosqichda, kattalar immun tizimi esa ikki bosqichda qarishi haqidagi xulosalar ham shular jumlasidandir.

Bu natijalar ommaviy biologik maʼlumotlar tahlili — “omika” texnologiyalarining rivoji bilan bogʻliq. Biroq ayrim tadqiqotlarda qatnashchilar soni kam boʻlgani uchun aniq yosh kesimlari barqaror xulosa sifatida qabul qilinmasligi mumkin. Shu bilan birga, umumiy manzara qarishni izchil emas, bosqichli jarayon sifatida koʻrsatmoqda.

Mutaxassislar aytishicha, qarishni toʻxtatish yoki keskin burilishlarni “qaytarish”ga qaratilgan tezkor usullar samarasiz boʻlishi mumkin. Ular qarish bosqichlarini inkor qilish emas, balki har bir bosqichni inson organizmi rivojlanishining navbatdagi fazasi sifatida qabul qilish kerakligini taʼkidlamoqda. Muhimi — umrni uzaytirish uchun emas, sogʻlom yashash uchun mavjud profilaktika va davolash choralarini toʻgʻri vaqtda qoʻllashdir.