АҚШ президенти Дональд Трамп Қатар унга «Учар қаср» совға қилаётгани ҳақида гапириб чиққан эди. Қатар томони эса буни рад этмоқда? Хўш аслида нима бўлган? CNN вазиятдан хабардор тўрт манба билан суҳбатлашди.

Уларнинг якдил айтишича, Трамп маъмурияти Қатардан «Boeing 747-800» самолётини олиш бўйича дастлаб ўзи сўраган. Бу эса Трампнинг Қатар уни «совға» сифатида таклиф қилгани ҳақидаги даъвосига зид келади.

«Трамп шу йилнинг январь ойида президентлик лавозимига киришгач, АҚШ мудофаа вазирлиги «Boeing» самолётсозлик концернига эскирган президент самолётини алмаштириш режасини айтган. Бироқ компания президент учун мўлжалланган янги самолётни тайёрлашга яна икки йил кераклигини билдирган», — дейди манбалар.

Аммо Трамп маъмурияти янги самолётга тезроқ эга бўлишни хоҳлади ва ҳаво кучлари буни амалга оширишнинг турли вариантларини ўрганиб чиқди. «Шу билан бирга, Трамп ўзининг Яқин Шарқ бўйича махсус вакили Стив Уиткоффга тегишли самолётлар рўйхатини тузишни топширди», — дейди CNN телеканалига Оқ уйнинг юқори мартабали мулозими.

«АҚШ мудофаа вазирлигининг компания билан дастлабки алоқалари ортидан, «Boeing» бутун дунё бўйлаб ўша вақтда фойдаланишда бўлган «Boeing 747-800» самолётларига эга бўлган бошқа мижозлар рўйхатини тақдим этди», дейди учинчи манба.

“Ва Қатар мижозлардан бири эди. АҚШ мудофаа вазирлиги самолётни сотиб олишни таклиф қилган ва Қатар уни сотишга тайёрлигини билдирган”, дейди мунозаралардан хабардор иккинчи манба.

Учинчи манба эса дастлабки суҳбатлар самолётни сотиб олиш эмас, балки ижарага олиш ҳақида бўлганини эслатган.

Аммо Трамп бу ҳолатни Қатар қироллик оиласидан «совға» ёки «хайрия» сифатида тақдим этилган, деб таърифлаб келмоқда. У ўзининг «Truth Social» платформасида бу самолётни «БEПУЛ БEРИЛГАН СОВҒА» деб атаган. Трамп бу самолётни вақтинчалик фойдаланиш учун олишини, кейинчалик уни ўз президентлик кутубхонасига топширишини айтган, бироқ у самолётда ўзи учмаслигини билдирган.

Ушбу маълумотлар Трампнинг Яқин Шарқ сафари вақтида пайдо бўлган сиёсий баҳс-мунозаралар марказида бўлди. Демократлар ва Трампни одатда қўллаб-қувватлайдиган айрим Республикачилар бу келишувга ахлоқий жиҳатдан қарши чиқишди. Шу билан бирга, Қатар ҳам босим остида қолди; демократ конгрессменлар ушбу битим сабабли Қатар билан қурол битимларини тўхтатишни талаб қилишмоқда.

Трамп «Fox News»га берган интервьюсида «Boeing» самолётлари кечикиб тайёрланаётгани, бу борада Қатар ёрдам таклиф қилганини айтган.

Шу йилнинг февраль ойида Трамп ушбу самолётни Флоридадаги Мара-Лаго курорти яқинидаги Палм Беач аэропортида кўздан кечирганди. CNNнинг хабар беришича, Оқ уй раҳбари самолётнинг ички безакларидан ҳайратланган.

CNN Оқ уй, Қатар элчихонаси ва «Boeing» вакилларидан ушбу жараён бўйича изоҳ сўраган. Оқ уй ва Доҳа вакиллари агар самолёт топшириладиган бўлса, бу Қатар Мудофаа вазирлиги ва АҚШ Мудофаа вазирлиги ўртасида қонуний битим доирасида бўлишини таъкидлаган.

Тўрт манбанинг сўзларига кўра, битим ҳали ҳам ҳуқуқшунослар томонидан кўриб чиқилмоқда.

«Ўша илк муҳокамалардан бугунгача бу иш ҳали юридик шахслар қўлида. Ҳеч қандай якуний қарор қабул қилингани йўқ», — дейди иккинчи манба.

Самолёт нархи 400 миллион доллар атрофида баҳоланган, аммо икки манбанинг таъкидлашича, унинг қиймати аллақачон пасайган.

Душанба куни Оқ уй матбуот котиби Каролин Леавитт Қатар қироллик оиласининг бу самолётни АҚШ ҳаво кучларига «хайрия» тарзида таклиф қилганини айтиб, бундай ёрдам «барча юридик ва ахлоқий мажбуриятларга мувофиқ тарзда» қабул қилинишини билдирди.

Трамп эса «Мен бундай таклифни рад этадиган одам эмасман. Буни яхшилик сифатида қабул қилдим. Бундай таклифни қабул қилмаган одам аҳмоқ бўларди», деди Яқин Шарқ сафари чоғида.

Қатар бош вазири Муҳаммад бин Абдураҳмон бин Жассим Ал-Сани CNN мухбири Беки Андерсон билан суҳбатда Трампнинг даъвосини тасдиқламади. «Бу ҳеч қандай шахсий масала эмас. Шунчаки ҳукуматлараро музокара», — деди у.

Шунингдек, у «Ҳозирда Қатар Мудофаа вазирлиги билан АҚШ Мудофаа вазирлиги ўртасида «Boeing 747-800» самолётларидан бирини «Air Force One» (Биринчи рақамли борт) сифатида топшириш масаласи юридик жиҳатдан кўриб чиқилаётганини, агар самолёт АҚШга зарур бўлса ва барчаси қонуний ҳал этилса, биз ёрдам беришга тайёрмиз», — деди.

Қонуний ва ахлоқий муаммолардан ташқари, бошқа мамлакатдан олинган иккинчи қўл самолётга махсус хавфсизлик ва алоқа тизимларини ўрнатиш жуда мураккаб ҳамда қимматга тушадиган иш ҳисобланади.

CNN маълумотларига кўра, бу жараён икки йилга чўзилиши ва бу вақт мобайнида самолёт нархи ҳам кўтарилиши мумкин. АҚШ разведка ва хавфсизлик агентликлари самолётни бутунлай демонтаж қилиб, қайтадан махсус ускуналар билан жиҳозлаши керак бўлади.

Ҳозирда Air Force One ўрнини босадиган иккита янги «Boeing 747-800» самолётлари 2027 йилда топширилиши режалаштирилган. Бу Трамп президентлик муддатининг иккинчи ярмига тўғри келади.

АҚШ Ҳаво кучлари раҳбари Дарлин Костеллонинг айтишича, бу дастлабки режалаштирилган муддатдан беш йил кечикканлигига қарамай, «Boeing»нинг энг яқин прогнозидан икки йил олдинроқ тайёр бўлади дегани.

«Бу ишнинг бунчалик чўзилганидан хурсанд эмасман. Бундай кечикишни кечириб бўлмайди», — деган Трамп бу ҳақда журналистларга. Шу ўринда у «Фойдаланилган самолётни сотиб олиб, уни мослаштириш ҳам мумкин. Шу сабабли бошқа вариантларни ҳам кўриб чиқяпмиз», — дея қўшимча қилганди.