Темур ЭШБОЕВ/«Халқ сўзи». Момоларимиз нонни беҳиштнинг неъмати дейишади. Ривоят санасакда, нонга, ҳатто тандирга ҳам эҳтиромимиз улуғ. Қанчалик ёзмайлик ёки ранг-баранг тасвирларда суратга олмайлик – ноннинг таъмини ифодалашимиз мушкул. Лекин у билан боғлиқ хотиралар бир умр эсдан чиқмайди. Ишонмасангиз, ўтган асрни қаритган «Шуҳрат » медали соҳибаси Ҳамро момо Муслимованинг хотираларини эсланг! Момо бир юз икки бор буғдой пишиғи билан юзлашган. Илк тишлам нонидан тортиб, қурғоқчилик, қаҳатчилик, қимматчилик ва очарчилик, қўйингчи бари-бариси худди кечагидек ёдида. Ҳамқишлоқлари етиштирган трамойи буғдой нонини кўксига босганча олис йилларнинг нон билан боғлиқ уқубатли кунларини хотирлайди.

— Ўроқдан сўнг, болалар ўнтагина машоқ териб келишди, — дея хотирлайди Ҳамро момо. — Эсим кетмаса, тўрвани дарахтга илиб қўяманми? Изма-из бригада билан табелчи кириб келди. Қамчини тортиб, районга олиб кетишди. Кечқурун қайиним хўжайинни олиб бориб мен билан алмаштирди. Ўша ёқдан шўрликни Сув омбори қазишга жўнатишди. Ногирон бўлиб қайтди, ўнгланмади.

Бугун Қизилтепа далаларида ҳам буғдойга ўроқ тушган. Фермерлар бирин-кетин йиққан донини умумий хирмонга тўкмоқда. Бултур куздан буён ўзаро суҳбатларда берилаётган «ғалла қандай» деган саволлар ўрнини энди давраларда самимий шукроналик ва мамнуният эгаллаган. Шу баҳона мозийга бот-бот қайтилиб, бугунги дориломон кунлардан диллар яйрайди.

— Ўтган асрнинг олтмиш икки ёки олтмиш учинчи йиллари бўлса керак, — дейди Сафар бобо Қобилов. — Онам раҳматлик бир пиёлагина жўхорини ёручоқдан ўтказиб, опам иккимизга атала тайёрлаб беради. Тўймай қоламиз, опам менам бир марта товоқни ялаб қўяй, деб жанжал қиларди. Оғир йиллар эди, одамлар кунжара еб, шишиб кетганлиги эшитганмиз. Нимасини айтасиз, ун танлаб, нон ёпадиган замонларни ҳам кўрдик.

Ўзингнинг донинг беминнат нонингга не етсин. Лекин мамлакатда ғалла мустақиллиги осон кечгани йўқ. Одамларимизнинг уйини, мол-мулкини, осойишталигини қўриқлаган ички ишлар органлари далада майса урган ғаллазорларни қўриқлашга ҳам жалб этилди. Ғаллазорларни чорва моллари пайҳонидан асраш бўйича Республика Вазирлар Маҳкамасининг алоҳида қарорлари қабул қилиниб, қатъий чоралар қўлланилди.

— Мактабдан қайтгач, тенгқурларимиз билан мол ўтлатишга чиқардик, — дейди жалойирлик Одил Орипов. — Молларни қўйиб юбориб, ўзимиз футбол ўйнардик. Бир сафар Зарифларнинг ғунажини ғаллага тушган экан, кўп мол ичида билмай қолибмиз. Ғалла майдонининг ичида сўйиб, гўштини ҳам беришмади. Шу-шу ота-оналаримиз мол ўтлатишда тўп олиб кетишга рухсат бермай қўйишди.

Бугун мамлакатимизда юрт эҳтиёжидан бир неча ҳисса кўп дон етиштирилиб, ортгани экспорт қилинмоқда. Биргина Навоий вилоятини оладиган бўлсак, ғалла ҳосилдорлиги 2008 йилда гектарига аранг 40 центнер тош босган бўлса, ўтган йили бу кўрсаткич 81,5 центнерни ташкил этди. Мамлакат бўйича бунданда юқори. Қатъий белгиланган нархда, киши бошига фалон килограммдан каби ўтмишдан сарқит мезонлар бекор қилиниб, ун маҳсулотларини биржа орқали эркин савдога чиқарилиши йўлга қўйилди.

— Шунгаям мана, беш-олти йил бўлиб қолди, — дейди нуроталик меҳнат фахрийси Суюн ака Қулмонов. — Одамларимиз бошида «вой энди нон ошиб кетади, тадбиркор билан фермер билганини қилади», деб ваҳимага тушишган эди. Ҳаммаси ўринсиз эканки, бугун ҳеч кимнинг хаёлига ҳам кириб чиқмайди. Ҳар бир кўчада новвойхона қурилди. Нонни қадрлашга ўргандик.

Тўкисликда хислат кўп. Ғалласи мўл элнинг кўзи тўқ, ризқи бутун, фикри теран, лафзи ҳалол, мақсадлари эзгу бўлади. Нон ҳар доим дастурхонларимиз кўрки, тўкинлик ифодаси бўлган. Аждодларимиз уни «ушоғи ҳам нон» – дея қадрлашган. Доналардан йиғилган хирмонларимиз мустақиллигимизнинг мустаҳкам таянчи ҳамдир. Уларга сиғмаётган донларимиз эрта-индин шаҳару қўрғонлар, олису яқин қишлоқларимизда таълим масканлари, шифо муассасаларию, спорт мажмуалари бўлиб қад ростлайди. Кўчаларимиз кўркига кўрк, ҳаётимиз мазмунига мазмун қўшади. Энг муҳими эртанги кунимизга ишончни мустаҳкамлайди.