Foto: AP

AQSH prezidenti Donald Tramp tennis boʻyicha US Open turnirida ishtirok etish uchun Oq uydan ketayotganida qozogʻistonlik muxbir “Qozogʻistonga tashrif buyurasizmi?”, deb soʻragan. Tramp esa shunday javob berdi: “Mumkin. Men u bilan ajoyib suhbatlashdim. Unga “salom“ ayting. U yaxshi odam“.

Bu izoh haqiqatan ham Trampning Markaziy Osiyo boʻylab mumkin boʻlgan sayohatiga ishorasimi yoki yoʻqmi, buni, albatta, vaqt koʻrsatadi. Lekin masalani bir tomoni borki, Toqayev va Tramp oʻrtasida yaqinda boʻlib oʻtgan telefon muloqoti toʻgʻrisida ikki tomon ham rasman eʼlon qilmagan.

Eʼtiborlisi, Tramp oʻz javobida aslida Toqayev yoki Qozogʻiston nomini aytmagan ham. Biroq, u 5-sentyabr kuni Oʻzbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev bilan telefon orqali muloqot qilgan. Bu Tramp ikki yetakchini adashtirib yuborgani yoki bir necha metr narida parvozga tayyorlanayotgan vertolyotning shovqinida savolni aniq eshitmagani ehtimolini oshirgan. 5-sentyabr kungi telefon muloqoti chogʻida Mirziyoyev Trampga “qulay vaqtda“ Oʻzbekistonga tashrif buyurishni taklif qilgandi.

Vashingtondagi manbalarning “Euratsianet“ nashriga maʼlum qilishicha, 9-sentyabr holatiga koʻra Markaziy Osiyoga tashrif boʻyicha hech qanday qaror qabul qilinmagan.

Shu yilning aprel oyida Oʻzbekiston tashqi ishlar vaziri Baxtiyor Saidov boshchiligidagi Oʻzbekiston delegatsiyasi Oq uyga rasmiy taklifnomani Vashingtonga topshirgandi. Oʻshanda AQSHning Oʻzbekistondagi elchisi Jonatan Xenik oʻzbek jurnalistlariga yaxshi kutib olinganini bildirgandi.

Oʻzbekiston yaqinda, 7-sentyabr kuni AQSHdan Markaziy Osiyolik muhojirlarni deportatsiya qilish uchun bir necha marotaba parvozlarni amalga oshirdi va Trampning asosiy ustuvor yoʻnalishlari boʻlgan nodir foydali qazilmalarning muhim konlarini ilgari surish istagida.

Oʻzbekiston delegatsiyasi aprel oyida AQSH kompaniyalari bilan foydali qazilmalar boʻyicha bir qancha shartnomalar imzolagandi va Tramp va Mirziyoyev 5-sentyabr kuni telefon orqali muloqotda boshqa biznes aloqalaridan tashqari nodir foydali qazilmalarni ham muhokama qilishgan.

Mirziyoyev 2018-yilda Trampning birinchi muddatida Oq uyga rasmiy tashrif buyurgan edi. Oʻshanda Tramp oʻzbekistonlik hamkasbini “juda hurmatli inson” deb maqtagan edi.

Qozogʻiston ham AQSH bilan mustahkam iqtisodiy aloqalarni rivojlantirishga intilmoqda. Trampning Qozogʻiston eksportiga 25 foizlik boj joriy etish haqidagi qarori, u Markaziy Osiyoning qolgan qismi uchun qoʻllagan 10 foizlik bojlaridan ancha yuqori boʻlib, dastlab Ostonani hayratda qoldirdi. Biroq joriy tovar aylanmasining asosiy qismini bojlardan ozod qilingan tovar va mahsulotlar, jumladan, neft tashkil etadi. Shunday boʻlsa-da, Qozogʻiston rasmiylari AQSHning Markaziy Osiyo davlatiga qoʻygan savdo cheklovlari AQSH Kongressi tomonidan butunlay bekor qilinmaganidan xavotirda.

Toqayev iyul oyidagi maktubida uning mamlakati tariflar va boshqa hal qilinmagan masalalarni muhokama qilishga tayyorligini bildirgan. Ammo Toqayev va 2024-yil dekabrida AQSHning saylangan prezidenti oʻrtasida telefon muloqoti boʻlgani haqida tasdiqlangan maʼlumot yoʻq.

Markaziy Osiyo dunyoda AQSH prezidenti hech qachon tashrif buyurmagan yagona mintaqadir.

Vitse-prezidentlar Al Gor va Dik Cheyni Markaziy Osiyoga tashrif buyurgan eng yuqori martabali AQSH rasmiylaridir. Cheyni 2006-yil may oyida Ostonaga tashrif buyurgan, Gor 1993-yil dekabr oyida Bishkek va Olmaota shaharlariga tashrif buyurgan.

Biroq, 1991-yilda Sovet Ittifoqi parchalanganidan beri, Reks Tillersondan tashqari har bir AQSH davlat kotibi oʻz faoliyati davomida kamida bir marta mintaqaga tashrif buyurgan; Antoni Blinken 2023-yil qishida mintaqaga eng soʻnggi tashrif buyurib, Qozogʻiston va Oʻzbekistonga toʻxtagan.

Agar Tramp tashrif buyursa, u mintaqaning tabiiy resurslari va Yevropa, Yaqin Sharq, Rossiya va Xitoy oʻrtasidagi strategik mavqeini koʻzlab, Markaziy Osiyoga yoʻl olayotgan gʻarb yetakchilarining izidan borgan boʻladi.

Fransiya prezidenti Emmanuel Makron 2023-yilda kun tartibida yuqori uran boʻlgan Oʻzbekiston va Qozogʻistonga tashrif buyurgan, Germaniya kansleri Olaf Shols esa 2024-yil sentyabrida tabiiy gaz taʼminoti uchun xuddi shunday qilgan edi. Yevropa Komissiyasi prezidenti Ursula fon der Lyayen va Italiya Bosh vaziri Jorja Meloni bu yil xuddi shunday marshrut boʻylab harakat qildi.