Samarqand shahridagi yer osti piyodalar oʻtish yoʻllari oʻzining qiziq tarixiga ega. Yigirmanchi asrning soʻnggi choragida qadimiy shaharda uchta yer osti piyodalar oʻtish yoʻli qurilgan. Ular Temiryoʻl vokzali, Registon va Alisher Navoiy koʻchalarida joylashgan. Keyin yigirmanchi asrning oxiri va yigirma birinchi asr boshlarida antisanitariya holati tufayli yopib yuborilgan. Shu tariqa shahar infratuzilmasidan gʻoyib boʻlgan. Endilikda avtomobil harakati va piyodalar xavfsizligi tufayli yana ularga ehtiyoj sezilmoqda.

Dastlab shaharning Markaziy magistrallaridan biri ostidan oʻtgan Alisher Navoiy koʻchasidagi yer osti yoʻl oʻtkazgichini qazishga qaror qilindi. Koʻmib yuborilganidan soʻng yigirma yildan ortiq vaqt oʻtgach, qayta ishga tushirildi. Inshoot zamonaviy talablarga moslashtirildi. Gidroizolyatsiya toʻliq almashtirildi. Aloqa va shamollatish tizimlari yangilandi. LED yoritgichlar oʻrnatildi, zinapoyalar kapital taʼmirlandi, granit devor va pollar qoplandi.

Temiryoʻl vokzali oldidagi yer osti oʻtish yoʻlagi esa bundan oʻn toʻqqiz yil oldin temiryoʻl vokzali hududini obodonlashtirish jarayonida yopib qoʻyilgandi. Keyingi yillarda Samarqand temiryoʻl vokzalidan foydalanayotgan xorijiy sayyohlar va mehmonlar oqimining oshib borayotgani ular uchun zarur infratuzilma yaratish hamda yoʻlovchilarning xavfsiz harakatlanishini taʼminlashni taqozo qilmoqda. Bir paytlar yopib qoʻyilgan yer osti yoʻlagi ochilib, sayyohlar va yurtdoshlarimizning harakatlanishi uchun qulay sharoitlar yaratildi. Hozirda uzunligi 36 metr, eni 5 metr boʻlgan ushbu yer osti piyodalar oʻtish yoʻli zamonaviy arxitektura talablarini inobatga olgan holda toʻliq tiklandi va maqsadli foydalanilmoqda. Endilikda yoʻlovchilarning vokzal ichiga kirmasdan birinchi, ikkinchi va uchinchi temiryoʻlga oʻtishi hamda toʻgʻri shaharga chiqishi uchun imkoniyat yaratilgan. Tunnelda yoʻlovchilarning erkin harakatlanishi va xavfsizligini taʼminlash maqsadida videokuzatuv hamda yoritish tizimi ham oʻrnatilgan.

Shu kunlarda koʻp yillar oldin koʻmib yuborilgan Registon koʻchasidagi yer osti piyodalar oʻtish joyi qayta tiklanmoqda. Gavjum avtomagistral ustida qurilgan yer osti yoʻlining uzunligi taxminan 60 metrni tashkil qiladi.

– Chorak asr oldin bu yer osti yoʻlini qurgan mutaxassislar oʻz kasbining ustasi boʻlishgan, – deydi Samarqand viloyati avtomobil yoʻllari bosh boshqarmasi yetakchi mutaxassisi Otayor Suvonov. – Obyektning asosiy tuzilmalari yaxshi holatda, drenaj tizimi muammosiz ishladi. Bu yer osti yoʻlida suv toshqini oldini olishga imkon berdi. Buning yordamida hatto oʻtmishda devorlarga qoʻllanilgan milliy bezaklar ham yaxshi saqlangan. Mutaxassislarimiz ham tunnel ochilishiga iloji boricha ehtiyotkorlik bilan yondashishdi. Ish boshlanishidan oldin boʻlimning sunʼiy yoʻldosh tasvirlari oʻrganildi. Bu yoʻl oʻtkazgich sxemasini yuqori aniqlikda aniqlash imkonini berdi. Hozirda mutaxassislar obyektning texnik holatini oʻrganishni davom ettirmoqda.

Registon koʻchasidagi yer osti yoʻlini tiklash toʻgʻrisidagi qarorning asosiy zarurati yaqin atrofdagi oʻrta maktabda oʻqiyotgan maktab oʻquvchilari va Registon meʼmoriy ansambliga tashrif buyuradigan koʻplab sayyohlarning xavfsizligini taʼminlashdan iborat. Chunki, bolalar ham, kattalar ham yoʻlni asosan svetoforlar oʻrnatilgan yer osti yoʻli ustidagi hududdan kesib oʻtadi.

– Ushbu yoʻlda avtoulovlar harakati juda zich. Hatto asfaltdagi mavjud zebra belgilari va svetoforga qaramay, haydovchilar yoʻlovchilarni hurmat qilmaydi, – deydi 2-maktab oʻqituvchisi Mohira Saifitdinov. – Uch yil oldin bu yerda meni mashina urib yubordi. Maktabimiz oʻquvchilari ham shu hududdagi koʻchani kesib oʻtayotganda yoʻl-transport hodisalariga duch kelishdi. Oʻqituvchilar va ota-onalar yer osti piyodalar oʻtish joylarini tiklash haqidagi yangiliklarni xursandchilik bilan qabul qilmoqda. Chunki bu hammamiz uchun foydali qaror hisoblanadi.

Yer osti oʻtish yoʻllarining ochilishi aholi uchun juda katta qulaylik yaratib, turli xil yoʻl-transport hodisalarining oldini olishga xizmat qiladi. Yer osti oʻtish yoʻlaklarining ochilayotgani foydali. Ayni paytda foydalanilayotgan Amir Temur, Mirzo Ulugʻbek, Boʻstonsaroy, Dahbed koʻchalaridagi piyodalar yer osti oʻtish yoʻlaklarining holatini yaxshi deb boʻlmaydi. Koʻp yillar oldin qurilgan Dahbed koʻchasidagi yer osti piyodalar oʻtish yoʻli ham oʻz holiga tashlab qoʻyilgan. Hozir ham odamlar uning ustidagi gavjum avtomagistraldan yoʻlni kesib oʻtmoqda. Ushbu yer osti yoʻli shahar uchun juda ham muhim, chunki u gavjum avtoulovlar harakati boʻlgan chorrahada joylashgan. Ammo yer osti yoʻlining notozaligi, yorugʻlik yetarli emasligi va havosi juda yomonligi sababli u har doim boʻsh. Boshqa yer osti yoʻllarida boʻlgani kabi sanitariya muammolarini hal qilish, yoritish tizimini yaxshilash, xizmat koʻrsatish punktlarini ochish, uning jozibadorligini oshirish kerak.

Endi yer osti oʻtish yoʻllariga eʼtiborni kuchaytirish bilan birga aholining munosabatini ham oʻzgartirish va madaniyatini oshirishni hayotning oʻzi taqozo etmoqda. Piyodalar ham yer osti yoʻlaklariga koʻzdan pana joy deb emas, oʻzlarining xavfsizliklari uchun yaratilgan qulaylik sifatida qarashi lozim.

Abdulaziz YOʻLDOSHEV

«Xalq soʻzi».