Oʻgʻlim Valiyev Jamshid Gʻafurjonovichning Jinoyat ishlari boʻyicha Angren shahar sudining 2013-yil 17-iyundagi hukmi bilan asossiz ravishda qamoqqa olinishi tufayli oilamizga yetkazilgan notinchlikka qisman barham berilganligi haqidagi axborotni tahririyat sayti orqali keng jamoatchilikka yetkazishda koʻrsatgan yordami uchun “Xalq soʻzi” gazetasi tahririyatiga minnatdorchilik bildirgan holda yuragimning tub-tubida vujudga kelgan qalb faryodini izhor etmoqchiman. Shoyad, koʻzlarini shafaq bosgan, yuraklarida inson taqdiriga nisbatan zarracha ham mehr-shafqat qolmagan ayrim shaxslarning yuragida bagʻrikenglik, qonun ustuvorligiga xayrixohlik uygʻonsa, men kabi adolat istagan fuqarolarning mushkullari osonlashishiga yordam bersa.

Bugungi kunda sud hokimiyati fuqarolarning huquq va erkinliklarini hamda qonun bilan qoʻriqlanadigan manfaatlarini ishonchli himoya qila oladigan mustaqil davlat institutiga aylanayotganini nafaqat yurtdoshlarimiz, balki xorijliklar ham yuksak baholashmoqda. Biroq, mutasaddi idoralarning ayrim xodimlari tomonidan fuqarolardan tushgan murojaatlar va ularga ilova qilingan hujjatlarni oʻrganishga yuzaki yondashuv sababli asossiz javoblar qaytarilayotganligi natijasida sansolarlikka yoʻl qoʻyilayotgan holatlar ham uchramoqda.

Xususan, Jinoyat ishlari boʻyicha Angren shahar sudining 2013-yil 17-iyundagi hukmidan norozi boʻlib yillar davomida turli instansiyalarga kiritgan murojaatlarimizga bir xil andozadagi javoblar olyapmiz. Ularning hammasida sud J. Valiyevning harakatini toʻgʻri baholaganligi bildirilgan. Jumladan, Ohangaron tumanida qilingan murojaatimiz xuddi shunday yakun topdi. Chirchiq shahrida boʻlib oʻtgan sayyor qabulda qilingan murojaatga esa javob ololmadik.

Vaholanki, Oliy Sud Jinoyat ishlari boʻyicha sudlov hayʼati hozirgi rahbariyati va sudyalarining vaziyatni odilona malakalaganliklari natijasida dastlabki tergovni olib borgan tergovchi, birinchi bosqich va apellyatsiya sudlari ishni haqiqiy holatiga sinchkovlik bilan eʼtibor qaratmaganliklari oqibatida qonunlarga zid holda asossiz qarorlar chiqarilganligi tasdiqlandi.

Xususan, Oliy Sud JIB sudlov hayʼatining 2019-yil 6-dekabr va 2020-yil 2-dekabrdagi ajrimlari bilan JIB Toshkent viloyat sudining ajrimlari bekor qilindi va JIB Toshkent viloyat sudining №1- 2-253/2013 sonli ajrimi bilan JIB Toshkent viloyati Angren shahar sudi tomonidan 2013-yil 17-iyunda qabul qilingan hukmning J. Valiyevga oid qismi oʻzgartirildi.

Adolatni, qisman boʻlsada, qaror toptirish oson kechgani yoʻq. Mazkur ish boʻyicha sudlangan M. Kurbonov vijdoni va Yaratgan oldidagi masʼuliyatni his qilib, 2018-yil 23-iyunda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi raisi va Bosh prokuror nomiga yozgan arizasida J. Valiyevni ayblash uchun asos qilib olingan 2011-yil 08.08 № 02/344 sonli xatning tepa qismiga qoʻshimcha ravishda kiritilgan soxta maʼlumotlarga J. Valiyevning aloqasi yoʻqligini bildirdi, shuningdek, bank filialiga yetkazilgan zararning qoplanmay qolgan qismini 2018-yilning oktyabr oyigacha toʻlab berishini bildirdi va 57 775 932 soʻmni toʻlab berdi.

Shu bilan birga, apellyatsiya instansiyasida ishni yangidan koʻrish davrida videokonferensaloqa tarzida soʻroq qilingan M. Kurbonov, ikkinchi marta J. Valiyevni ayblash uchun asos qilib olingan 2011-yil 08.08 № 02/344 sonli xatning tepa qismiga kiritilgan maʼlumotlarga uning aloqasi yoʻqligini, maʼlumotlarni aynan oʻzi xatning tepa qismiga kiritganligini tan oldi. (11 02 2021-yil №1-2-253/2013 sonli ajrimi 5 bet). Bu haqda avval ham aytganligi, lekin tergovchi uni eshitishni xohlamaganligini, xona qorongʻu boʻlganligi sababli hujjatni oʻqimasdan imzolaganligini bildirdi. Demak 2011-yil 08.08 № 02/344 sonli xatning soxtalashtirilishiga J. Valiyev daxldor emasligi va JKning 209-moddasi bilan mansab soxtakorligida ifodalangan jinoyatni sodir etganlikda ayblash uchun asos mavjud emasligini yana bir bor tasdiqladi.

Biroq, dastlabki tergovni olib borgan tergovchi, birinchi bosqich sudida raislik qilgan sudya, viloyat sudi jinoyat ishlari boʻyicha sudlov hayʼati sudyalari ishning haqiqiy holatiga sinchkovlik bilan eʼtibor qaratmaganliklari oqibatida adolatsizlikka yoʻl qoʻyildi. Shuningdek, apellyatsiya shikoyatida koʻtarilgan muammolarni yuzaki tekshirganligi tufayli jinoyat ishlari boʻyicha Angren shahar sudining 2013-yil 17-iyun hukmi oʻz kuchida qoldirilganligi oqibatida J. Valiyevning qonun bilan kafolatlangan huquqlari poymol etildi.

JPKning 464-moddasida oqlov hukmini chiqarish asoslari belgilangan boʻlib, unda “jinoyat boshqa shaxs tomonidan sodir etilganligi aniqlansa, shuningdek sudlanuvchiga qoʻyilgan ayblov ish holatlari batafsil tekshirilgandan keyin ishonarli tarzda oʻz tasdigʻini topmasa, sud ushbu modda birinchi qismining 3-bandida nazarda tutilgan asosga koʻra sudlanuvchini oqlaydi” — deb koʻrsatilgan.

Biroq Toshkent viloyat sudi jinoyat ishlari boʻyicha sudlov hayʼati oʻzining 2021-yil 11-fevraldagi №1-2-253/2013 sonli ajrimida (9 bet) JPKning 464-moddasida belgilangan normaga amal qilmay, «soxta maʼlumotlarni J. Valiyev oʻz xizmat xonasida kompyuter texnika vositalarida kiritib, B. Abdullayevning imzosini qalbakilashtirib, M. Kurbonovga berib yuborganligi sababli J. Valiyevning harakati JKning 209-moddasi 2-qismi «a» bandidan JKning 209-moddasi 1-qismiga qayta kvalifikatsiya kilishni» lozim topgan.

Bu bilan Toshkent viloyat sudi jinoyat ishlari buyicha sudlov hayʼati sudyalari JPKning 464-moddasiga hamda Oliy sud JIB sudlov hayʼatining 2020-yil 2-dekabrdagi ajrimida (5 bet, 4-6 xatboshi) koʻrsatilgan kamchiliklar ishni yangidan koʻrish davrida quyi sudlar tomonidan bartaraf qilinishi majburiy ekanligiga, shuningdek, JKning 209-moddasi bilan mansab soxtakorligida ifodalangan jinoyatni sodir etganlikda ayblash uchun asos mavjud emasligiga ochiqchasiga eʼtibor qaratmadi.

Shuningdek, sud JK 41-moddasida belgilangan «Tadbirkorlik subyektlarini oʻzlariga koʻrsatilgan xizmatlar, shu jumladan, berilgan kreditlar yuzasidan banklar va boshka moliya tashkilotlari oldidagi shartnoma majburiyatlarini tadbirkorlik tavakkalchiligi hamda boshqa tijorat tavakkalchiliklari bilan bogʻlik holda bajarmaganligi banklar va boshqa moliya tashkilotlari xodimlarini jinoiy javobgarlikka tortish uchun asos boʻlmasligi» haqidagi normalarni qoʻllamaganligi sabablari ham sud hukmida va xulosasida asoslamagan.

Muxtasar aytganda, bu holatlar sud-huquq tizimida olib borilayotgan islohotlarning asosiy maqsadi boʻlgan fuqarolarning huquq va manfaatlarini taʼminlash choralari mazkur jinoyat ishini koʻrib chiqish jarayonida J. Valiyevga nisbatan qoʻpol ravishda buzilganligini tasdiqlaydi.

Afsuski, adolat posbonlari uzoq yillar davomida oʻzlarining sharafli vazifasiga masʼuliyatsizlik bilan yondashib kelishdi. Tergovchi va sudya olib borishi lozim boʻlgan ishlarni bajarib, adolatning yuzaga chiqishiga asos boʻlgan hujjatlarni toʻplashda qanchadan-qancha toʻsiqlarni va qiyinchiliklarni yengib oʻtishga toʻgʻri kelganligini soʻz bilan ifodalash oʻta mushkul ekanligini dastlabki tergovni olib borgan tergovchi va ishni koʻrgan sudyalar tasavvur qilarmikan? Ish davomida jinoyat va jinoyat protsessual kodekslarda tergovchi va sudlar aniqlashi belgilangan dalillarga eʼtiborsizlik tufayli bir begunoh shaxs ikki yil umrini jazoni oʻtash muassasasida oʻtkazganini oʻylab koʻrganmikan? Adolat qaror topishida bosib oʻtilgan qiyinchilik va toʻsiqlarni yengib oʻtish qanchalar mushkul ekanligini yuraklaridan oʻtkazib, adolatsizlik qurboniga aylangan farzand otasi oʻrniga oʻzlarini qoʻyib, ushbu vaziyatni baholay olarmikan? J. Valiyev oilasida oʻchmas jarohat qoldirganlaridan xabardormikan? — degan savollar meni hanuz qiynaydi.

Shu oʻrinda, J. Valiyevga oid jinoyat ishini olib borgan tergovchi va uni koʻrib, hukm chiqargan sudyalarga inson taqdiriga befarqligi, vaziyatni yuzaki oʻrganganligi natijasida qabul qilingan qarorlar tufayli yagona boquvchisidan vaqtincha ayrilgan uch nafar voyaga yetmagan farzandlari, nafaqadagi ota-onasi qiyin moliyaviy vaziyatni boshidan oʻtkazganligi va sudlangan J. Valiyevni el-yurt oldida boshi egilganligi uchun, ikki yil muddatni jazoni oʻtash muassasasida oʻtkazganligi oqibatida tortgan azoblari uchun masʼuliyatni kim zimmasiga oladi? — degan savol tugʻiladi. Mazkur savolga faqat ishni olib borgan “huquq posbonlari”ning vijdonlari javob berishi mumkin. Bu adolatsizlik tufayli oila aʼzolari qalbining tub-tubida joylashib olgan qora bulutlar asta-sekin tarqala boshladi. Lekin oilaga yetkazilgan jarohat yurakda qoldi...

P.S. Men fursatdan foydalanib toʻgʻri maslahatlari uchun Respublika sudyalar Oliy Kengashi Raisi lavozimida ishlagan U. Mingboyevga, Oliy Sud JIB sudlov hayʼati hozirgi rahbariyatiga, X. Qosimov raisligidagi Sh. Rajabov va A. Jalilovlar hamda Oʻ. Roʻziyev raisligidagi Sh. Rajabov, E. Ergashevlardan iborat sudlov hayʼati sudyalariga, M. Mirzajonov raisligidagi U. Mamadaliyev, Ch. Chorshamiyevlardan iborat Toshkent viloyat sudi jinoyat ishlari boʻyicha sudlov hayʼati sudyalariga, Prezidentning Respublika, Toshkent viloyati va Chirchik shahar Xalk qabulxonalari mudirlari va xodimlariga, IIV Toshkent viloyat tergov boshqarmasi boshligʻi oʻrinbosari O. Aripovga, Qashqadaryo viloyat, Mirishkor tuman davlat inspeksiyasi boshligʻi M. Choriyevga, “Ziyo-Nur” advokatlik firmasi advokati O. Soatovga oilamiz nomidan cheksiz minnatdorchilik bildiraman.

Gʻafurjon VALIYEV.